Friday, May 09, 2008

Land-based Farming Seminar tungtawn a khantouhna

Zomi Economic Planning and Development Agency (ZEPADA) leh Delhi Paite Indongta te’ panlakna ziakin tutung in India adia state neuchik Manipur a khawpi khat ana hiteei Lamka zang ah ‘Stable Land-based farming in the Hill Areas of the North-Eastern Region” kichi Seminar khat om hi. A vangphat huai na mahmah ahihleh, hiai hun in Central Government apan top official tamtak hong zin in Lamka ah Seminar manphatak hong neih pih uhi. Tuateng ban ah, Central Government nuai a om Department of North Eastern Region (DoNER) leh Commerce and Industry Ministry panpihna tawh hiai seminar suk buchin in om a, singtangmite ading in thu manphatak leh zuih ngeingei dia hoih taktak hong sinsak uhi.

Ei sum seen a hiai bang program neihding hileh neihzawh ding vual a hihlouhdan theihtheih in om hi. Singtangmite’n bangchi leh tuasang in lou neihna lam i hoih bawl thei zaw ding ua chih ahi hi. Tu lel in ahihleh, kum teng in lou i vaat ua, i haal ua, mang i tom ua, buh tuhin a vangkim in lou i khou uhi. Buh lak hun chiangin sun nitum leh zan khawvak phial in nna i sem ua, a vang kim in lou buuk te ah i giak uhi. Hiai te pe’n i pupa khang ua I zuih uh ahi a, huai system leh trend pailel pe’n khetkhiak a lou neihdan dang khat a heikhiak ding chih ahi. Ngaihtuah taktak le hang, eilawi louneihna dan leh vok i khoi dan apan theihtheih ding tamtak om hi. Mathematical circulation bawl bang hita le hang, ei lawi vok khoidan te ahihleh, a meet (profit) Rs 10 kaan omlou bang a, himahleh, a sum a lom amuh ahi i chih ziak lel uh ahi hi. Tuabang mah in lou khawh leng enta le hang, i nitha uh Rs 2 kan tunglou dingin tuat theih hi. I thaseen na leh i sum muh i tehkak chiang in i lou neihdan pen kheKtuak mah ana hi him hi.

G.K Pillai, IAS Secy: Commerce, Govt of India thugente i ngaihtuah kik chiang in ki velna ding tamtak om in lang hi. Indian Economy 8% in khang tou lel a, India ading in masawnna liantak ahi hi. Himahleh, Manipur state ading in economic Development kichi gamla mahmah lai ahihdan a mit a hong muh pen kipah huai law mahmah hi. Etsakna ding in Central Government in 6th Pay commission a gengen lai in, central employee te lawh a lehnih leh thum phial in hongkhang a, Haryana, Punjab leh Andhra Pradesh bang in 6th Pay commission enjoy thei ding khawp in ki mansa in om ta uhi. A chih leh, Manipur state Government in bel enjoy hak mahmah lai ding in kilang hi. A ground reality kichi sek om a, India gamsung pumpi ah economy 8% bang a akhan lai in malsuah bial a tengte economy ah niam kiak deuhdeuh hilou hiam chih theih in om hi. Phulun, allu leh thil dangdang mehtheih leh neektheih chi tuamtuam te India Malsuah bial a biiktakin Manipur apan pawtkhia tawm law mahmah lai a, export hilou in import buaipihte i hilai hi. Economic blockage kal khat, kal nih a om chiang in a buaise te i hilai hi.

Tu in a Churachandpur District a i dinmun uh enta le hang, Zogam leh Zodawn a teng i hih dungzui in i gam leh leitang te uh vaigam ate sang mah in hoih zaw hi. I et vengveng chiang in nidang in Kaihlam allu chih bang, Hanship malta chih te gen in om sek a, Bunglon lengthei, Leijangphai lamkhuang leh kawltu chih bang, Santing nahtang chih te tel in i gam leitang sit huai lou lua hi. Kum 2 paisa apan lel khawng in lou nasemte i beng uh hong vak deuh bang in kilang hi. Tulel in Kaihlam leh Sinjang kuam lak ah allu lei lian taktak chiin in om ta a, Tuima leh Lungthul kuam lak ah leng a hunkhawp i tuhta uhi. Kum khat sung a lou I khawh chiang un tin 200/300 kan i la kei ua, i buh le baal te se hulhul hi.

Lou nasep sang mah in singnou suan kawm a, coffee, singpite, haichi leh theigah tuamtuam ban ah mehtheih chituamtuam farm dan a i neihpen in neek piangsak zaw hilou hiam chih sinsak a i om dungzui un mipite khanlawh hunlawta hi. Kumteng a lou i vaat ziak un, tui leh huihsiang kining ching i mu nawn kei uhi. A taktak (practical) in enta lehang, Teddim road i zuih a, Mualtam khua i khenleh mun tamtak ah sapthei farm muhtheih ding hunkhawp om ta a, Guite kual i etnawn chiang in, nahtang, allu, Naspati, Elaichi, Ai eng leh thil tuamtuam kiching bangzah hiam mit ngei a i muhchia’n tha hon pe mahmah hi. Tonglawn bial ah sekkhum (orange) a hoih mahmah a, champara tamtak suan beh laileng bang chi dia? Champara leh sekkhum kungkhat ah sing khat/sing nih bang gah thei hi a, pum khat Rs 2 in zuakta leng, income bangzah i mu dia chih te sui hun hinawnlou in zuih hun hita hi.

Heutute thugen khiakte a zui thei papa hampha hi a, a mau sum tamtak seng a Seminar hong sai uh ahihman in athugen te uh huihlak ah len mangsak louh deih huai hi. Theigah leh neektheih chi tuamtuam te kum 2/3 nung a i pichin chiang in, i ut leh buh hum tin 2000/3000 i leita kei dia? Hilou maw? Central Government in lah a loutheilou in kum 5 sung NREGS hon semsak ding ahih chiang un.

Manipur Express Editorial

1 comment: