Tuesday, May 20, 2008

ZO TAWNDAN

ARTICLE 1 ZOU HING KIPAT NA

Tanglai in Pu Zou hah le suan Pasal thum Songthu,Songza leh Zahing ana um uhi. Amaute KHUL kichi leinuai gam ah ana teng uhi. Nikhat tung gfam hing mukhia in khum tunggam ah hing teng ta uhi.Amau suongtu Zou minpuo in Zou chia ki min vaw in, a ten na gam uh jong Zougam chi in ana min vaw uhi.

ARTICLE 2 ZOU KICHI TENG

Zou pu-pa ngaina leh tawndan a tawn Zoulai pomte Zou ahi.

ARTICLE 3 SAKHUO/BIEHNA

Zou tawndanin sakhuo/biehna pen thupi hi, sakhuo /biehna kisuhsiet sah a um leh tam naei a bang a liau ding ahi.:
1). Zouta leh Zouta kikal ahileh Zubel khat a ki innlut ding
2). Zouta leh nam dang kal ahileh : Sielpi Salam leh Zubel a gap ding ahi.

ARTICLE 4 LUONG-LEH-BAN THU

Zou tawndan in zongtaleh phataleh luong leh ban ki kham na thu ah aki bang chiet hi. Luong man bei koima a um thei sih hi,Luongman jong tuomtuom in aki khen hi.

A) LUONG MAN KHUT KHIEL BAN KHEL TUNGAH

Mi khat in tup lou pi in mi khat va that kha ta leh khutkhiel ahi.Gentena in mi khat in gamvah na ah mi khat sa mu a mu in ,kap kha ta leh ,tuoma bang in hiem,thau hasuo in kaplum kha ta leh Tuolthat hilou in KHUTKHIEL ahi . A nuoi a bang in a liau ding hi.

1. Zubel khat 2. Innpi Sap 3. Puondum khat 4.Zubel leh salam in Hiemkham a bawl diing. 5.Sielpi nga a liau diing.

B) LUONGMAN THEI NA TANGSA

Mi koi in jong thei na tang sa a mi luong a lah leh /atha leh a liau ding a ting a Art no.4 (A)1234 bang ahi ding a ,tua bante ah Siel Kengding Sawm(10) a liau ding hi.

(C) KHUT KHIEL BAANKHIEL LIEUNA

Mi khat in Khut khiel baan khiel in mi khat va su kha ta leh/suliem kha ta leh a liem pen kem in a khoi ding hi.A damchieng in voh khat in haa hawna a bawl ding hi.

(D) KHUT KHELBAANKHEL SISAN KI SUO

Tambanga sisan ki suona ah ,a khut haa masas penpen a maw a ngai ahi, A ma pen in Innpi ah salam a satding a Siel Khat agap ding ahi.

(E) TUP MAWNG A MI THA SAWM KHUTKHEL HILOU A, SHI ZOULOU

Mikhat in mi khat ka hing that ding chia hiem/hei ,thau a akap a asijoulou a um leh tam a nei a bang a lieu ding ahi.(ashi tah leh Art.No 4 (B)bang bang ahi diing hi).Article No.4 (A)1234 ahi diing a, tuabanah Siel kengding Nga (5)a lieu ding hi.Tuabanah a dam masang sie a enkol ding hi.

ARTICLE 5 KITENNA

A. NU-LE-PA KITENNA AH A VAIKUON LAMTE LEH A HAKHE LAMTE BAWL DING TAMBANG AHI:

A. A kuom lamte bawl ding :

1. Zouta numei man Sielpi 5 (nga) ahi, Moupui ni chieng a siel khat tei tei sun ding. (Koima’n man-le-muol thu ah sielpi kengding akal thei dih ding hi.)
2. Pu- sum : Moupui ni a numei in pu-te pieh ding.
3. Sa-beng puohman: Sabeng pawnu pieh ding.
4. Thaman/Thataanman : Bangkawpa(Thalloupa pieh ding). ( Tampen apoimaw mama ahi, mi-le-sa hina chiemtena ahi). ( Siel Nga ban ah koiman man lamkai a genthei sih ding hi.)

B. Numei lam te bawl ding.

1)Sumken: Siel khat ken sah ding
2) Tunsa luong/hou khat,a phui kim in a pei ding.

C. Vanken ding te :

(1) Phoipi/kaantha khat,
(2) Puondum khat (Sabeng sin jong setthei)
(3) Singkuong khat,
(4) Tuibelkhat,
(5) Seu leh Nam (Sabeng puoh na jong setthei)
(6) Tuu leh Hei.

[Note:Thei ding leh jui ngeingei ding:

Mou pui ni in tam a tung ate chilou van dang ken thei ahi sih a, ahin sung-le-pu, tu-le ta akilungsiet uleh moupuijou ni bangjat nua ahei khat chieng in ITNA SILPIEH Niihteen puonsil leh Inn-le-lou tan aki pethei ding uhi. Ahin tamte Mou Vanken a tuot ahi sih ding hi, Itna silpieh ahi jieh in. (Zou Tawndaan in mou in kinuaagen ngai lou hi.) Zou tawndan in mou puina leh mou haahna ah Innsung Dongta a mawpuohna nei lou , koima dang a kihal thei sih ding hi.]

C. KAAN MAN (U-TE KANMAN)

Numei in a U numeite sang a pasal anei masah zawh leh U kaan man siel khat a U upa/tah pen kung ah a pe ding hi.(Ahin U-le-nau aki lungsiet dandan in nih teen puonsil khat jong ahi thei hi).

ARTICLE NO 6 : KI KHUL

Zou tawn dan in pen ki khul ki deilou hi. Ki-khul dan tuomtuom a um a khumte ahi leh:

i) Pasal in a zi a khul leh a lieu dingte (Numei mawna)

1). Sielpi khat,
2). Salam a sat ding,
3). Innpi sap atawi ding,
4). A zi ken teng a le kia ding,
5). A man a piehsa teng a tham ding, a bat nalai a um leh zong a hit/pieh sieng ding.Ahin Sisan pal nailou ahi leh a man a bat nalai teng mai/bei ding hi.

ii) Numei, Pasal mawna bei a ki hing khul thu:

Pasal/Numei in mawna nei lou a Azi/Apasal in ahing khul leh Pasal liau ding te:

(i) sl.no 1 tellou a adangteng leh Sielpi kengding guh(6) a liau ding hi.Numei in a Pasal a hing khul leh Art No. 6 (C) na ban ah Sielpi kengding guh(6)a liau ding hi.

B NUMEI NAUNEILAI A KHUL AHILEH

(1). Naunei lai a khul ahi leh anu’n kumthum a kep ding,
(2). A nu’n a kep sung a dammaw hittan atuoh leh a pa’n maw apaw dinga shina -manna a nei leh a nu’n maw paw lou ding(a pan bang ma agen thei sih ding),
(3). a pan a nau alah chieng a sielpi thum a alah ding.

C Numei in Pasal a khen leh a liau ding

(1). A ken teng thaam ding(A pasal inn a apuoh teng),
(2). A man ki pesa teng a le kia ding,
(3). Zu-le-sa kine teng bei ding

Art. 6-D. Nu-pa hilai koijong natna hoilou (Kilawsawnthei) vei/nei chia a kithei a, ahileh aveilou/neilou pen in a khenthei a, tambang thu ah Ki-Aahguol-Khen ahi ding hi.(Achetna a um ngai ding ahi.)

ARTICLE 7: TAWNKHIEL LEH ANGKAWM

A. Pasal in mi Zisa tung a, atawnkhiel leh a lieu dingte :

1). Siel kengding khat.
2). Zubel leh Salam
3). A tawnkhiel pa tawh a kiten uleh man-le-muol atha a gen ding.
4). A tawnkhiel pa zi neisa ahi a, a numei in akhen leh a pasal khen a ngai ahi ding a, Article No. 6 na zah ahi ding.

B. Tawnkhiel leh Zawlgai:

Pasal in a Zi dei ngal a midang tung a, atawnkhiel leh :

1). Siel kengding khat.
2). Zubel leh Salam
3). Sielpi khat, a kengding, a dang teng a tung a Article No. 6 B bang ahi ding.

C. Pasal shinua chieng a numei:

Numei pen a pasal shinua chieng in a tu-a ta, ama vui ding amuon ngamlou a ahile a nua ah apeithei hi, tuachia ama a peitah a, ahile man-le-muol kile, khulman leh adang dang bangma genthei ahisih hi. Numei koima’n a nua a pei teiteiding in a notthei sih ding hi.

D. Zi laahsah(Pasal in mi zi a lahsah leh a lieu ding hi):

1). Zubel leh salam.
2). Siel kengding khat.
3). Numei manteng a pasal masa lang a, a peih/le ding.
4). Innpi sap a tawi ding.
5). Azi tha man-le-muol gentha ding.

E. A pasal luitoh akiten kia leh:

A tung a (D. 3 na) pen a le kia a, a thugente a vaah ding hi.

F. A pa’n koima toh a kitensahlou leh:

Apa’n ka tanu tambang a mi mei ahiei, phungkia a man-le-muol gen kiakia zumhuoi leh thang huoisa a ka voh ann pemai heh chia inn a, a umpi leh a tanu tung a man-le-muol ana nehsa teng a tanu a lahpiehna pa kung ah ale ding ( A pasal nihna pa). Ajiehpen Zou tawndan in sum-meet (Flesh trade) tangtah a kham ahi. A pasal nina in sum sen teng a genthei sih ding.

ARTICLE No 8: NUNGAH LEH TANGVAL KINGAI A KI TEEN LOU ULEH

Zawlgai:

1) Sielpi kengding khat.
2) Zubel leh Salam.
3) Innpisap a tawi ding.
4) Nau a nei uleh Article No. 6.2.

ARTICLE No. 9 : NUMEI TOH SUOL

Numei utloupi a pasal in luppi (Pawngsuol) leh tambang a lieu ding ahi: Numei pawngsuol sawm: 1) Zubel leh salam.( 2) Innpisap a tawi ding. (3) Siel khat. 4) A suolzou leh Sielpi Nga(5) a lieu ding hi.

ARTICLE No. 10 : MOU LUO

Pasal nauzaw in a U zi a luo a, a kiteenpi leh
mouluo man a sungte kung ah sielpi khat a pe ding. Ahi’n a likungsiet uleh zong, akingaidam thei uhi.

ARTICLE No. 11 : TAGA KHOI/KEP

Naupang a nu-le-pa’n a shisan leh a gamluo dingte’n ala ding hi, ahi’n a pute kung a, a um utleh a ut tantan a um thei hi. Dammaw-hittan a tuoh leh a gamluote’n maw apaw ding hi. Vahman a um sih ding. A pute inn a zinei-tanei thei tan a kep leh puondum leh sielpi khat in a innkawte’n ala kia ding uhi.

ARTICLE No. 12 : ZAWL TA

Zawl taa mawng mawng a pute’n kum thum a umpi ding ua, dammaw-hitaan a tuoh leh a pa mawpuoh ahi. Kum thum a chin chieng in a pa’n Sielpi thum in a la ding hi, a dangte Article No 6 B.2 bang ahi ding hi.

ARTICLE No. 13 : MEISIE

Pasal in mei a sie leh :
1) Suonman kichi siel khat ( zang kaa-man) a zipi nuate kung ah a zitha ( numeinu) in a sun ding.
2) Ahi’n pasal in a zi a khul leh Article No.6 a bang a lieuding ahi.

ARTICLE No 14 : GOULUO (Heir)

A. Zou tawndan in ta-pasal masapen in gou a luo

C. Ta U-pa Mawhpuohna:

1. Nu-le-pate keem diing hi.
2. Anaute zi-le-ta aguon chiet diing (Siel khat a alei diing)
3. Amaute a inntuon diing.
4. A sanggam numeite zousie a mouhah diing.
5. Ama hainet sunga pa-pa ngeina banga sa-lu amu leh zu theikhuong toh adel diing.
6. A sanggam numei/pasalte leiba-thangba, lieu-le-paan, thubuoi-labuoite tungah mawpuo ahiban ah siemna-zilnate ah zong silbangkim ah mawpuo ahi.
7. Nauzaw in a inntuon masang a nei-le-lam a muting kei a ahi achi thei sih diing.

ARTICLE No. 10: PHUNGKIA

Numei in ta-le-nau neita a, apasal shinuo a, a phungkia leh a pasal toh a damlai ua inn-le-lou, nei-le-lam tung ah thuneina a neisih diing hi.

ARTICLE No. 16: GAMLUO

MI inngam taleh, a gam luo diingte’n alah kul hi, ta naupang a nuosie leh zong a gamluo diingte’n alakhawm diing uhi. Naupang a utleh apute inn ah a um thei hi. Article 11 a bang in a zi a dam a, a phungkia naisih leh gam pen akiluo theisih hi, zong kipawngnaw theilou hi. (Hing gam kiluo ngeilou hi).

ARTICLE No. 17: NAUZAW INNTUON

Zou tawndan in u-pa pen in inn ngaah hi, nauzaw mawng mawng a inntuon chiengin a u-pa’n sil-le-teen leh um-le-beel a nei dandan in a inntuon diing hi.

ARTICLE No. 18: SAPHUI KIPIEH

Zou tawndan in Tha-ni, mat-ni leh gaw-ni chieng a pieh diing saphui tuomtuom tambang ahi.

1. Sa-lu : Phungpi u-pa kuunga pieh diing.
2. Sa-ngawng : Pu (I nu pate) kuunga pieh diing.
3. Sa-kawng : I sung (zi nuote) kuunga pieh diing.
4. Sa-lieng : I teenna kho Hausa pieh diing.

Lieuna: Tam a tungate piehkhiel a um leh sielpi khat a lieu diing hi.

5. Sa-awm : Sa-semtu pieh diing.
6. Sa-khuongzaang Zawlte pieh diing.
(Zawl leh sa-sem pen ut hun hun a hen/khul thei ahia, midang mat thei ahi).

ARTICLE No. 19: INN A MISHI

Vangsiet thu in mikhuol zinlai, kholai vahlai aheikhat mi inn dangkhat ah cashitaleh, a shinate inn silna in Zubel leh gam khat in a innsilna a bawl diing hi.

ARTICLE No. 20: KI-BULU

Mi koi in zong midang inn khat a va bulu a, a vuoh leh a lieu diingte:

1. Zubeel-le-salam, Innpi saap, Sielpi khat.
2. Shina-manna a nei leh Article No. 4 (b) bang teng alieu diing.
3. A suhliem a a etkol angai leh, a sum sent eng a lieu diing hi. A dam chiengin gamkhat in hahawna abawl diing hi.
4. A inn bulunate in ana suhliem a shisam suona a um leh bangma agen thei sih diing a, amabou akisuonla leh Jubel leh Siel guol khat in a sietve thei diing hi.

ARTICLE No. 21: HAMKHIEL

A. Mihing kausie loupi kausie chi, hamse loupi hamsie ahi, chia ngaw/gem ahileh, tam bang a gentu in anuoi a bangteng a lieu diing hi.

1. Innpi saap, 2. Zubeel leh Salam, 3. Siel khat.

B. Zou tawmdan in ngawhkhiel chi-li a um hi:

Ngawhkhiel lieuna:

1. Suoh loupi suoh chi, sal loupi sal chi.
2. Guta loupi guta chi.
3. Kam loupi kam chi.
4. Umdan loupi umdan chi, gamtat loupi gamtat chi.

Gapna: A tunga Article No. 21 - A, 1, 2 leh 3 na bang veve a gap ahi diing.

ARTICLE No. 22: GANTA LEH GANTA KI SUKHA

Ganta leh ganta kisuol in liemna a nei uleh a pute mawna um lou hi, hinanleh khat-le-khat kingaisiem diing ahi.

1. Ganta a liem leh a liemzaw pen suliemtu in zubel khat in sietve/sietvat diing hi.
2. Ganta khat zaesang a shi a um leh a sa akihawm diing ua, a man akimkhat tuoh in aki hawm diing uhi.

Ganta Suhtuo:

3. Ganta leh ganta mi suhtuo a, akisuol ua, liemna shina atuo leh a sutuotu’n maw apaw diing hi. Alieu diingte:

a. Aliempen a khoi (zen) diing.
b. Siel khat a ngaidam a nget diing.

Agan ashi a um leh:

a. Zubeel leh salam a lieu diing.
b. A gan man a pieh diing.

ARTICLE No. 23: GANTA LEH MIHING

Ganta tungah mihing lam nga (5) in a takhiel thei a, tuote zong kibang kimlou hi.

1. Mi Chiil a, Ganta Liem leh Shi:

Mi khat in midang khat chiil henlen, mi ganta khat va suliem taleh, a suliempa hilou in a chiilpa khu –

a). Zubeel leh salam, b). A khoiman a lieu diing.

2. Mi khat chiil a mi khat in mi ganta atha leh a gan man a chiilpa leh a sulum pa’n akim tuoh in a lieu diing uhi.

3. Innsa Tunga Khut Khiel: Inns alai gamsa hi chi in mikhat in kaplumkhataleh, a sa kikim hawm va-un, a man kimkhat tuoh in atuoh khawm diing ua, a ganta a shilou leh khut khiel pa’n zubel khat in a lut diing hi.

4. Gan in Mihing a Suhlum leh a Suhliem leh:
a). A sulum penpen a kawsa diing.
b). Puondum a aluong a tuom diing.
c). Luongman kimkhat a pieh diing. (Sielpi Nga).

5. Shilou Bep a A Um Leh:

a). Zubel a aluut diing.
b). A kidonna teng asih diing.
c). A dam zou chieng a Gan neitu in Hahawna gan khat a gaw diing.

ARTICLE 24: GUTA/LATA

Guta kichi a tuomtuom a um a, gapna zong atuom chiet hi. Guta leh a gapna tuomte:

1. Guta Gapna:

a). Zubeel, b). Sielpi leh salam, c). Ganta pieh diing, ahilouleh a man zaat a lieu diing, d). Ama mantu teng khatvei annkuong luina a neipi diing hi.

2. Bu-gu Gapna: Neh diing nei vawtlou guta ahileh Pasian min a kichiemsah a khatvei ngaidam diing.

ARTICLE No. 25: GUTA TAANGPI

Zou tawndan in guta pen kihaw mama hi, guta akimat leh hausa leh vaihawmtute’n kilawm a sah bangbang a umsah diing ban ah – a). Zubeel, b). Siel khat leh salam, c). a van guh teng apieh kia diing ahi.

ARTICLE No. 26: MOU KHAAM

Zou tawndan in Mou Khaam chi ni a um hi, tuote ahileh:

1. Zu-le-sa thamsa gapna:

a). Zu-um tham kichi pen kiteeng diing a Zu-le-sa kilupsa, kigawsa a um a, midang khat in ava suhbuoi leh Zu-le-sa teng a le diing, sielpi khat a lieu diing.

b). Alahna sielpi thum a, apa’n a lah diing.

2. Nei Taan Man: Nei-ta kikhamsa, akhamtu in a neilou leh sielpi khat a lieu diing.
3. Mi dang in a suh buoi leh – a su buoitu in Zubeel-le-salam, tuoleh sielpi khat toh a lieu diing hi.

ARTICLE No. 27: NAUPANG GAMTATNA

1. Naupang leh naupang kihau a, kisuhkha a a umleh a sukhatu nu-le-pate’n Zubel a, aliem lamte a luut diing uh ahi.
2. MI suhtuo a naupang-le-naupang kihau a, kisukha/aliem/abai a um leh, a sutuotu in maw a paw diinga, lieusah ahi diing hi.

Alieu Diingte:

1. A kisukha pa/nu a enkol diing hi. 2). Zubeel leh Salam a saat diing hi. 3). Siel khat a lieu diing.

ARTICLE No. 28: SHI-LE-MAN

Zou tawndan in shini, adieh in kivui ni in pulaa-palaa tha-le-mat siel in ana kivui uhi.Kawsa zong a nei ua, a phui zong a pei hi, shini in melmuna in pute/sungte hileh, koi hileh melmu ana kipie jel hi. Tam melmu pen, bel/puon leh tu-le-ta deisah dandan ahi, nidanglai in numei melmu ana kila ngaisih a, pasal a bou ana kila hi. Ahi’n tuni chieng in vang numei-pasal umtuomlou in a kila chiet hi.

ARTICLE No.29: NAU AI-TAH

Ta( child) a pien poupou in pute kung ah ava kipui zel a, pute’n sa ana tha diing Aahneel na awash in ahilouleh thumpi in ana vangbuoh diing hi, khumkhu nau ai-tah kichi hi.

ARTICLE No.30: SIEL- KHUM

Tute khat poupou in pute khat poupou siel khumni chi in siel khat a khumthei hi. Tam bang in pute’n (A khupnate’n) voh khat a gaw ding a, Zu a sum diing hi. Tampen tu-le-ta, lawm-le-guol kideisahna leh ki-itna ahi.

ARTICLE No.31: ZOUTA LEH NAMDANG KIKAL

a) Zouta khat in lam chi tuomtuom a vangsietna/tuohsietna, vangphatna namdang toh kal a, a tuoh leh zou tawndan dungzui a vaihawm ahi diing hi, ajiehpen a thuohtu zouta ahijieh in.

b) Ahi’n zouta khat in namdang toh kaal a khumbang a tuoh leh a tuohpi nam tawndan a zui diing hi.

ARTICLE No.32: CUSTOM HIL CHIETNA

1). Siel: Sielkengding-Tulai siel I chi chieng in siel tahtah I khawi nawnsih a, zong I mukha nawn sih hi, tualejieh in Bawng piching/ Lawi piching zong siel in a kipom thei hi.
Tuachia a siel, a bong, a loi umlouna lemtanlouna ah Aman zat Rs.5000/-(Dangka Tul nga)
Sang a tamzawlou ahi diing.

2). Sielpi: Sielpi I chi chiengin, Bawng, Lawi khat poupou ahithei a, tambang a, Bawng/Lawi umlouna/ lemtanlouna ah Rs.1000/-(Dangka tul khat) ahi diing hi.

3). Siel: Siel I chi chieng in siel keng ding, siel pichingzoulou siel goul ahia, tambang a, siel, bong, loi, guol umlouna/ lemtanlouna ah Rs.500/-(Dangka za nga) sang a tamzawlou ahi diing hi.

4). Salam: Salam kichi a tangpi’n voh-guol a tuot ahi, asum a tuot in voh guol manzat ahi diing, tualeh hausa-upa vaihawmte bikhieh zatzat zong ahithei hi.

5). Zubel: Zubel pen tulai in a zu zang nawnlou I hi man un singpi ahi,tambang a singpi/chini lemtan zuollouna ah Rs.100/-(Dangka za khat) ahithei a, hausa vaihom upate bikhieh dan zong ahithei hi.

6). Innpi sap: Innpi sap Rs.100/-(Dangka za khat) ahi diing hi.

7). Puondum: Puondum pen a puondum ngeingei a pieh a kidei hi, ahi’n a puondum umlouna/ a lemtanglouna ah a puondum manzat hausa/ upate vaihawmte bikhieh dandan ahi diing hi.

8). A Nep- A Noite: Sabeng puohman, thataanman,pu sum, Bangkuo/ Thallou sum, Tuman, Zawlsum, Sasem sum kep leh kawngte’n tang in a sum a tuot in Rs.20/- chiet ahi diing hi.

ARTICLE No.33: HAUSA(Chief): Hausa (The Lord of The Soil) Leitang Mangpa

Zou tawn dan in Hausa kichi a lien mama leh a poimaw mama ahi. Nidanglai in guta-lata,tuolthat in jong Hausa inn a bel/ atu chieng in a suohta a, a hing zel hi. Zou tawndan in Hausate ne/ tan diingte:

1). Salieng :Khosung mite samatte leh Taangseu
2). Salieng a khai ding: Innpi a salam kisatte.

3). Innpi sap : Salam kisatlouna ah Rs.100/-

Zou tawndan in Hausa pen a khang-gui a pei ahia, a khang-gui beimatan koima midang in Hausa hina a lasahtheisih hi.

ARTICLE No. 34: SIEMPHATNA

Tam Tawndan (Custom) pen ahun leh a kum hei in U.Z.O Assembly in a siemtha thei zel diing hi.

ARTICLE No.35: ZOU INNDONGTA LEH AHINA

Zou innsuon ah inndongta tambang a guol ahi- Bangkawpa (Thalloupa), Inntehpa, Zawl/ Thusa, Sasem/ Bepa, Tanubul, Tanuzom, Tanu thumna, Tanu lina adg. Nopna/ daana ah tamteng vaisaina in kikhosa hi.

1). Bangkawpa/ Thalloupa:

Bawngkhat/ hainet khat sung a bullpen/ upa pen khu bangkawpa/ thalloupa, a kichi hi. A naute zousie tung ah hai a tawi a, ahai tawina zousie ah- Zinei chieng in siel khat a apang hi. Nopni/Daani in sapum khat leh zubel khat in a pang hi. Tha-le-mat chieng in gamsa ah salu leh a sungteng a kai a,Innsa ahileh salieng a kai hi. Bangkawpa/ thallou chipen khanggui a upapa nai pen khu bangkopa/thallou in pang thei hi.(Be zousie kingahna khu tulpipa a kichi hi.)

2). Innteh te:

Innsung a mawpaw pen leh suongtu pen khu inntehpa/ inntehnu a kichi hi.

3). Zawl leh sasem/ thusa leh bepa:

Zawl leh sasem khanggui a umsa hiloujieh in phungdang-tangdang zong, zah/mathei ahi hi. Zawl leh sasem khu mat/zah ahini ua kipat in tua innsungmi hina a tangta ua, innsungsa zong a neitheita uhi. Nopni-daani in innsung a sep-le-bawl leh thupesawntu in (patong) a pang uhi.Tha-le-mat (Gamsa/ innsa) ni in zawl in sakhuoilu tualeh sasem in sa-awmphal khat a kai uhi. Innsa ah a ngum phalkhat tuoh a kai uhi. Innsung namsietni in zubel khat tuoh in apang uhi.

4). Pu:

Innsung pa khat a dia a sungte khu atate a diing in pute ahi hi. Pu dinmun Zou ngaina (custom) ah a sang mama hi. ‘Pu leh lamsah, Tu leh lamhang’ ana kichi hi. Pute’n tute innsung ah muinam a kine ngaisih hi (Tute hagau kinelum thei chi jieh a kine utlou ahi). Aloutheilou mun ah innmai ah kinesah hi. Tute shi chieng in akivui zou a zingni (Handalni) in pu in zubel leh sapum toh shigaalna nei va’n in, lungdamna leh lungdamlounate houlim in melmu in Teipi, Beelpi a la ding hi. Tute a tawpna ahinailou leh belpi,teipi lalou in anitthei hi. Tute’n tha-le-mat a neite uh sa-ngawng piehlouna a neileh, pu in sa-ngawng khat taang in siel khat in a delthei hi.

5). Sungpa:

Tate diing a pienna pu khu pa a diing in sung ahi. Nopni-daani in sund khu zubel khat in pangvan in gamsa leh innsa ah sakawng a kai hi.

6). Tanu:

Bawng khat/ Be khat sung a tanu mouthasa zousie tanu a kichiden hi.Inndongta guotna ah Tanubul apat tanu lina (4th) tan a kiguol a, adangteng tanuguol a kichi hi. Nopni-dani in sep-le-bawl diing zousie tanute mawpuohna ahi hi. Namsietni ah tanu zousie’n tuomlieu(puonkhat chiet) in a pang uhi. Gamsa ah satan a neisih ua, Innsa ah satan anei uhi. Tuate khu:

Tanubul - Salu leh a mal khat
Tanu nina - Samal khat
Tanu thumna - Salieng khat
Tanu lina - Sataiteen khat
Tanuguol - Saba khat chiet

7). Hausa:

Khuo-le-tui neitu khu hausa a kichi hi. Nopni- dani ah theipitu in a pang a, khosung a kisiet- kibalna a umleh hindan, tawndan dungzui in vaihawm leh lemna siemtu in a pang hi. Khosung a meithai- taga kemtu ahia,khomite’n gamsa a tha/mat chieng in salieng a kai hi. Thusie-lasie genna salam satna a umleh innpi sap in salieng khat a kai hi. Pawltaah chieng in Tangseu Zu a sum a, khomiten innsuon ah bu chin thum(3) chiet a pie uhi.

Source: Zou Custom Book

No comments:

Post a Comment