Thursday, June 19, 2008

Banghang-in Noble Prize Kipia-hiam?

- Zokhai

Hih Mikaang laaibu 3 agelh mite-pen leitung-a thuhoih lianpi abawl mite akipia Noble Prize banghang-in kipia-hiam cihthu alungngaihhuai mahmah ahihlam phawk kahihman-a hongphuak khiapak kahihi. Anung-a thu-tawm hongguang kahihman-in Deihna leh saanna akibanglo sanggamte (i-omleh) telsiamna hongngen masa-ing. Hongtelsiam-un!

Khatna:

John Galsworthy 1867 - 1933. Hihpa-pen British Mikaang papi-khat hi-a, "Revolt at Rogers" laaibu-tawh 1932 kum-in Noble Prize kipia-hi. Athugelh atom-in; Lungsimtawng ahoih mahmah papi-khat akikepna leh asahkhua (Standard of living) khauh mahmah ahihman-in atate' eengbawlna thute ciamnuihtawh athuukmahmah-a agelh ahihi. Ciamnuih abat hang-in khangthakte' haina leh khangluui papi akhauhlua aki thulim lohna hongphawkthaksak ahihi.

Nihna:

Pearl S. Buck 1892 - 1973. Hihnu-pen American Mikaang nupi-khat hi-a, "The New Road" laaibu-tawh 1938 kum-in Noble Prize kipia-hi. Athugelh atom-in; Amahpen Seen (China) gam-ah khalii aphaak-a kipan kum 17 aphaakdong akhangliankhat ahihtawh kizuui-in Seen gam-a khangluui sahkhua nunkhua leh khangthak sahkhua nunkhua saaikaak-a agelh hi-a, khangluui khuasak hoihte bangzah-in it-huai-a khangthak khuasak hoihte bangzah-in deihhuai cihthute aphuangkhia laaibu ahihi.

Thumna:

William Faulkner 1897 - 1962. Hihpa-pen American papi-khat hi-a, "A Rose for Emily" laaibu-tawh 1949 kum-in Noble Prize kipia-hi. Athugelh atom-in; khangluui sahkhua leh khangthak sahkhua aki thuhual theihlohna azumhuai numei nihte' thu aphuah hi-a, aki hualtheilo sahkhua azumhuaizia honglak-hi.

Hihlaaibu 3 agelh mite banghang-in leitung aphatuamsak sil-lianpi aseemte' lak-ah kihel-hiam cihleh (kei' muhna-ah) khangluui sahkhua ci-teeltaal thamlo-in khangthak sahkhua athusim vetlo mite bangzah-in taangpi-mi' lak-ah dongkholh-in ninhuai-a, khangthak sahkhua-bek ci-teeltaal-a mikhangtote baanzo ngaplo khangluui sahkhua athusimlo, aneubawl mite bangzah-in dongkholh-in ninhuai-hiam cihthu hih laaigelhte-in hongpulaak bek-hilo, khangluui khangthak sahkhua anih-a asaangsiamlo agawmsiamlo mite ciamnuih-alsawhna ahihleltakzia kilanghsak ahihman-in aluui athak gawmsiamna-in leitung phatuamsak thu-lianpi ahihlamtak thuneite-in theician ahihman-a Noble Prize apiak-uh hidinghi.

Kongbehlapnop thu-in, tuhun-in Zomi khangluuite igenkei ding-a, khangthak thumu thuthei akisa Zomi ulehnaute tawmkha iki-etding kisamhi. Amasapenpen-in khangthak ihihmahbang-in khangluui-thu atelngiatdingte ihihi, banghanghiam cihleh khangluui pan-in khangthak hongpiang hibek-a, khangthak pan-in khangluui piangthei ngeingeilo-in khangthak bekmah piangtheihi. Khangthak hi-a khangluui-thu atheilo ahihkeileh athei nuamlo ahihkeileh a-awlmawhlo mite-pen atung-a laaigelh siampite-in agelh-uh adongkholhhuai aninhuai mite mahtawh akibang ahihi.

Banghang-in na-pianna i-pa ahihkeileh i-nu theilo-in omding ihihiam? Ahihkeileh banghang-in i-nulehpa' pianna i-pu i-pi theilo-in omthei peuhmahding ihihiam? Zomi isanggam dangte-in hongtheih kimkei phiallehzong Pasian leh isanggam hongthei pawlkhat omhi! Tuahileh banghang-in i-khua-a i-sahkhua, i-haksatna, igentheihna lungngai lo-in, gamdangmite' hai sakzahkhop-in ituntunna gam-ah khuasa peuhmahding ihihiam? Hilo-hi! I-nu i-pa, i-pi i-pu (hong nusia-khin phialzong-in) ngilh peuhmah loding hihang. Igam phawkdending hihang, banghanghiam cihleh hihthu' hang ahihi;

Nasep hoihpi ngah-in inn mantam mahmah-ah om-in, atammanpen mawtaw tuang-in, vanhoihpente neizo zanghzo-in, Mikaangte (ka-omna gammite) demzo phialmahleng Zomi leh Zogam ka-awlmawh keileh bang phattuamna om-ahihiam? "Zokhai, Laitui khua-mi hilel lohiam? Kawl kumpi' ukna nuai-a agenthei acimawh Zomite' lak-ah khat hilel lohiam? Zaandiak mah-a vaaimiimciim leh buhciim-mah ane hilel lohiam? Akhua-ah zasan-kawlsiing-mayaa-thaksik mehlimzong ane zolo-mi tampi om hilohiam? Niiklehpuan gina neizolo tampitak omlaai hilohiam?" hongkicilel ding-a, kumpi innsung atun ciang-a kumpipa zahtaakna apia-nuam nawnlo thankiik ahihkeileh kumpipa-in ziiding-a alaak khitciang-a asuaklu zuakpih numeite aki-theihmawhbawl kumpinu asuak, suakluzuak numei(Kawlte' taangthu)tawh kibanglel dinghi'ng.

Pasian-in banghang-in Faro zom-a alianpen ding-in Joseph bawl-hiam? ahihkeileh kumpinu ding-in banghang-in Esther bawl-hiam? ahihkeileh banghang-in Faro' tapa dinmun-ah Pasian-in Moses koih-a, kumpi pilnateng ngahsak ahihiam? Banghang-in kumpi anpia dinmun-ah Pasian-in Nehemiah koih-hiam? Daniel-e? Hih mihingte-in Pasian' koihna munsaang atun khit-uh caing-in banghang-in a-minamleh a-Pasian-uh khual mahmah sese uhhiam? Kumpi David leh Solomon apata-uh'n kumpi asuahnungsang a-minam leh a-Pasian-uh banghang-in itzaw seem-in thuhilhna laai leh late hihzah-in gelh-uh ahitam?

Sanggamte-aw, banglehbangleh thu igenciang-in Pasian leh minam itna kammalmah genpi-in nei-in, laai igelh ciang-inzong Pasian leh minam itna laaimalmah gelhpi-in nei-lehang alampi hongmaan theipan dinghi, banghanghiam cihleh Itna-tawh akizomlo kampau gamtat khempeuh Itna ahi Pasiantawh kizomlo ahihna, itna neilo mihau miliante puanhoih niik-hoihtawh akizeem misiluangbanglel ahihna naakpi-in lungngai-in itna-tawh kipanni!

Khangluui-thu thei-in khangthakthu i-theihtelding haanciam-in maa i-nawt ding-a, khangluui khuasakzia hoihte pomkip-in khangthak khuasakzia apha-tetawh gawnsiam lehang Zogam paalluunding hilo-in, Zogam Paalluun Khinta hizaw-hi. (ZAM leh ZAA motto: Itna Sung-a Pankhawmna-in Gualzawhna Hongtun Khinzo Hi) Gualzawhna hongtun phiingding hinawnlo-in i-pankhop limlimleh agualzo (victorious) ihi-khinzohi. Hih gualzawhna la-khawm, neikhawmding hihang!

No comments:

Post a Comment