Thursday, June 05, 2008

Saptuamte’ sawm a khat tanpha kibehlap zou hial: NREGS in CCpur mipite’ khawsakna khekzou mahmah

Lamka, June 4: Centre hi’n State solkar hitaleh mipi nautang khawsakna leh khantouhna ding in scheme tuamtuam tuni tan in tamtak puan hita a, tuate lakah kumlui October kha tawplam apan nasep kipan National Rural Employment Guarantee Scheme(NREGS) bang khopa mipite’ hamphatpih leh amaute khawsakna adia phattuamna tungsak thildang omlou ahihdan thuthak saipawl in nipi kal khat vingveng a buaipih nungun musuah uhi.

Kum khat a sepna neilou milip kiangah nitha 100 piakna dia Centre Government in scheme a bawl NREGS, CCpur district ah sepkhiak ahihtawh kiton in lamteng ah mipite khawsakna nasatak in kheklamdang zou a sep leh bawl ding neilou numei nau neente ading in sepna guan a, niteng a kilawh tawm a nekzong mite ading in a nitha uh 5-10 % in behlapsak zou hi. Tua kia hilou in NREGS tungtawn a haksa hetlou a nasep ding om ahihna ah kilawh tawmte nasemsak mi tamtak in buailawh phial uh a, tua ziakin nasemtute’ thaman tanpha kibehlap hi’n mukhia uhi.

Siamgatna (Handloom) a sum dawngtute’n NREGS om ma in puandum khat gatna di’n Rs. 60 pia uh a, siam gantu khat in nipikal khat sungin khat bang zou gige mahleh NREGS omnung in puankhat zawhna di’n nipikal 3 bang la uh a, tua ding na ngawn inleng deihbanga mi muh ahihlouh ziakin siamgat man puandum khat ah Rs. 70 in pungsak uhi. Siam gansaktute laka khat Pa Sanglian in agenna ah, ‘siamgat kichipen numeite’n naudon kawm khawng leh sep ding aneihlouh chiangua a nasep uh ahihziak in NREGS om nung siah siam ganding vangtuan mahmah hi,’ chi’n gen hi. Nu Thangzakhawl ngial in, ‘hundang ah tuhun in puan chi tuamtuam kikhol khawmsek mahleh NREGS in siamgantu naktaka a hon suhsak ziakin tukum in puan kholkhawm dingtham omlou suak hi’, chi’n gen leuleu hi. Amaute mah bang in siam gansaktu tuamtuam Manipur Express team in ahoulimpihte’n NREGS om nung siah siamgantu ding vangzou ahihdan gen chiat uhi.

Siamgantu Zingzamawi in, ‘nipi kal khat ah siamgatman in sa Kg 1 man ding nangawn kilawhkhe zoulou suak a, himahleh NREGS omnung in nipikal khat ah sa man ding gentaklouh tate’ school fee ding nangawn kilawh khe zou ahihman in siamgat pen hunawl kia ah kiganta ahihna ah ma kisawn lou ahi,’ chi’n gen hi. Amah bang in siamgantu tamtakte’n NREGS ziaka a tate uh school fee bat neilou a pesiangthei uh ahihdan gen uhi.

NREGS in sumdawnna a sukkhak mahmahte lakah teklei bawlna neitute leh nitha a kilawh tawm ding latute telkha uh a, teklei halna neitute’n teklei nawntu dia a zat tangpi uh numeite hundang in teklei 1000 nawn man in Rs. 65 pezel mahle uh NREGS omnung in Rs. 80 in pungsak uh a, himahleh huai ding nangawn inleng NREGS naseplaitak in a semtu ding vang mahmah hidan in gen uhi. Tua banah nitha a nasemsaktu Contractor leh mistry tuamtuamte gendan in NREGS om ma in nitha a Rs. 60/70 piak a nasepsak ding mi tam mahmah a, himahleh hiai central scheme i gam ah sepsuah ahihnung Rs. 80 tunglam lou in kilawh ding mi omnawn mahmah lou ahihdan theihkhiak in om hi.

Siamgantu tamtakte gen mahbang in khawpi sung leh a kim a nasemtute’n a naihdeuh uh school khenkhat etkhiak hi a, amau apan muhkhiak dantak in naupangte school fee pen kum paita sangin 40% velin lut hoihzaw hi. Ebenezer Academy Principal Liankhanlal Hauzel ngial in, NREGS ziak in ka school fee uh 50-60% vel in honglut hoihzaw hi chi’n gen hi. School dang khenkhat in bel school fee pen 5-10% velin lut hoihzaw in gen uh a, himahleh fee sang in NREGS phatuamna pen naupangte laibu neihdan ah kilang zaw hi’n gen uhi.

Rayburn High School a Headmaster Thangzamuan Tombing in agenna ah, kumdang in December tan ah naupangte text book neikimlou omlai mahle uh tutung in bel March kha tan ah naupangteng in text book leh note book akim sipsip in nei mawk uh ahihdan gen hi. Tuabang mah in Dr S Radhakrishnan Foundation School neitu Dr HH Mate in naupangte school fee pen January apan March sung in kumdang sangin 80% bang a fee lut hoihzaw ahihdan gen hi.

Mipite sumneihdan theihna hoihpen chi’n vanzuaktute lakah NREGS omma leh omnung a van kileidan leng etkhiak hi a, tua ah dawr neitu tamtakte’n van khawng tamzaw uh ahihdan gen uh a, tua kia hilou in bat dia va-ngen leng kiam tuan mahmah ahihdan gen uhi.

Nu Partei, Kawnpui in agenna ah, ‘NREGS omnung in van ka khawng tuan mahmah a, ahihhang in bangzah a tamzaw hihiam chih gen ding haksa kasa,’ chi a, himahleh 10% sanga tamzaw ding ahihdan bel gen hi. Tuabanah, a dawr a van bat dia va-ngen leng 80% vela kiamzou ahihdan Nu Partei in gen hi. Rengkai a Ronald Store neitu in a genna ah NREGS omma leh omnung a avan zuakkhiat kikhai mahmah a, bat dia va-ngen bel kikhek tuanlou hi. ‘Bat dia hongngente khalawh neite hitangpi uh ahihman in bat dia hong-ngen bel kiam tualou hi,’ chi’n dawr ngaktu in gen hi.

Tuibuang Bazaar a Hardware Store neitu khat ngial in, ‘NREGS ziakin van ka khawng mahmah a; tuate suahdul, tupi, longkhawl, sikkhau leh cement nasepna a vanzat tuamtuamte ahi chi’n gen hi.

Tuabanah khawpi sung leh a kim a van supply-tu Vai mahajonte’ lak a minthang mahmah Sharma of Jion Street in agenna ah, dawr neu nounoute lakah tulai in van khawng hat mahmah uh hi’n gen a, nidang in nikhat thu in theitui bawmpi 2 nangawn khawng zoulou sim mahle uh tuchiang ah bawmpi 30 bang khawng mahmah ta uh hi’n gen hi. Tua kia hilou in khawpi sung hi’n khawtate ah hitaleh dawr naktaka kibehlap ahihdan leng gen uh a, van zuakkhiak zah a kibehlap banah van zuakkhiak aom leng a chi (item) kibehlap mahmah hi’n gen uhi.
Civil society a heutu khat H Mangchinkhup Social Worker in agenna ah, NREGS kichi centre scheme hoih mahmah hi a, MLA/MP te’n a term sung ua asep khiak zawhlouh ding uh hun tomchik sung a sepkhiak a om ahihdan gen in, vengchih a development thil muhtheih a om ahi chi hi. Hiai tungtang ah NREGS hoihtak a implement tute mi hamphapen hi ua, a zangkhialte bel vangtah mahmah uh ahi chi hi. Saptuam heutu khat in a genna ah, NREGS in mi tamtak kivakna a piak ban ah, mi chitak tamtak in biakna tawh kisai in NREGS a a lawhkhiakte uh saptuam ah sawm a khat pia ua, saptuam in leng ana hamphatpih ban ahihdan gen hi.

NREGS tungtawn in khawpi siangthou leh etlawm tuan mahmah a, a gim mahmah leng namtui tuan mahmah hi’n Manipur Express staff te’n musuah hi. Hiai tungtawn mah in nu-le-pa tamtak kha muangtuan in leiba sah taktak aneihte uh din thei ua, huchi kawmkal ah, gari leh mobile thak kibeh lap mahmah in NREGS zarzou diakte ading in building thak leng hong kitun zungzung meltheihlouh in om hi. Bangteng hileh Lamka zang economy bel hiai scheme in hei lamdang zou mahmah chih chiang hi.

Manipur Express June 5, 2008

No comments:

Post a Comment