Tuesday, June 12, 2007

Mual Saang Tung Chin a Kal Saang Suanna

A short Love Story

June 1997 vangta zou, gambup seminar masa pen singtang hattuam piching Khodai kichi khat in a zintun hi. Khodai pen Tuivai gal Khosah toh kinai ahi. Nidang lai Chin Hills a i pi-le-pu te teenna kho lui mama te kitap a Khodai leh Khosah min kiphuah ahi uhi. Ze-etna meikuang a chep khah zou nua un, nidang sang in mi a navah zoh a bang hi. Tua mun kitawi tah a kilam biahbu khuh taahsing leh paahhuan te’n a kimkot hi. Tua pa huan pen Khanglai lam a nungah fel khat nemngaina ga dan ahi tuah hi. Biahinn sah a singgam behkhat om ahimanin, Zou vakhu kop mauthawm zong khat veivei zah phah ahia, nitah lam chiang in tua mualboh ah huikhi siang a kikho hieuhiau hi. A mualboh zung te luita neu khat in a sawpsiang a, Tuivai lui ah a luang pe suh hi. Kho tuamtuam apat hing peikhawm palaite’n, “I biahinn mun nop me i zaw!” a chi chiat uhi.

Singpi hotel vel a tou in, dah gin ma dong mi lawikhat in houlim taangpi a bawl uhi. Khotate ah zong – Kumzabi 18 lai England a ‘Coffee House’ houlim bang deu in – nupi-papi hunk hop niangtui dawn in a khawl khawm gige uhi. I pi-pute’n vaang ‘Hotel’ chi kammal ngel zong a khiatna a thei sih ding uhi. Khantouna khat vang ahi himhim hi. Hinanleh, Upa Khen pen a nasa diah khol sese hi. Tami ‘Singpi Club’ a min kilam lap lo ding bang in, zingkal teng in hotel lam a del zinzen hi. A zi leh tate geendan ngel in hou, a ha zong nawt man lou leh zingkal thumna zong nei man lo a hi a chi uhi. Hotel pen thu hoi pipi zong kigeen a, thusie teng zong kigeenna ahi zel hi. Tulai khang ah zu tang in singpi kidawn ta a, ‘zu-um tung’ chi pen singpi-bel khai, china dan ahi moh hi.

Zinglam dah 10 vel in, mualboh kidaw a biahinn lam ahing nai pan ta uhi. Bial chin apat palai ni leh thum melmu thei in a om hi – Zoutang, Leentang, Gun Gal, Tuivai, chite ahi. Lampi a papi ni kihou a ki gal za thei hi. Kum 50 vel mi, talkoh sim, a lu a kelsam pou khat, a ham lawtlawt a, a kisen thaw sim giagua hi. Ama mithahat leh gum, Upa Khup pen, a khanlai in kum 20 val Burma sepaih na pang ngaidan ahi. Crusade khat ah kimuchian vawt tang chi’n a kilaan a, piangtha minkhumna bu sung ah lai-at te’n a min a na khumlut ta uhi. Sawm-a-khat leh silpiah a Vangam lut ding hi in, ‘a kot khu kuun a lut’ hinanleh, ama pen kun ngai sese lou in kiluut sah din lamet ahi. Pawl tuam a anua tai ding zauna in, hattuamte’n tunai in Upa din a teel ching zat mai uhi. Upa Khup in zong sawtpi a pat ana khoi a vohtah toh thupi tah in a Upa kai a lawm hi. “Ka dam pou leh biahinn thul lou ka hi” chi in a nuikhe buahbuah hi.

Upa Khup pen pahtat huai mama nanleh, vaihawmna lam thu ah a ngaidante kum 500 bang in lui ta hi. Hattuam etkolna (Church Administration) lam toh kisai pen, Upa Khup in a Kawl sepia pan lai thu toh a memat paipai hi. Thugenna hun a tan vang deu chiang in a phun man paipai a, hinanleh khanglai lamte koima a thugeen ngai-ut a om sih hi. Aman zong tuami a thei thou a, a thugen teng in khanglaite a kaap deu gige a, adiah in a niteen-puansil dan uleh a samtan dan uh chi ho pou Bible deidan leh Burma sepaidan toh kituah lou ahi, chin hangsan tah in pulpit a tum ngam hi. Aman pawlpi khantouna dia a ngaidan tam vei pi a geen ta a, “sepaih kanun” nuai a kipuah ding poimo dan a tahlang zel a, ahithei liai leh India lam sepaih dan sang in Burma lam a military junta pen mama hoi a sa a, Pasian deidan ahi, achi nuam sim hi. Aman a thugen khuh practical in a zui sah hi. Practical chipen a poimona mun a khut tum zial ding, tu hisam vang in. Tami ziah in, ama leh ama akipahtat mama hi.

Programme dung zui in, Moderator in Seminar honna a nei hi. Tu tung Seminar pe dingte a mihing dan in zong a suanhuai thei mama uhi. Adiah a lungdam huai in, USA pat tunai a Doctorate Degree latha Rev. (Dr.) P.D.Chin zong a tel kha hi. Tutung seminar thupi “Zawnna Gal Douna” chi ahia, hichibang thulu toh seminar a kinei patna ahi. Nidang in Sum kepdan (stewardship) chi vel paper na kinei sam na pi’n i gam din mun in a tasap mama “Zawnna” pen ei lah a a om lam tapidaw-te’n na kithei kha lo a, gen pha zong na hi ngai lo ahi. Paper masa pen Zou ngahnu laisiam mama, Niangno in a pia a, hichin a geen hi:

“Tahsa zawnna pen na kingai sang a, hamphatna dan in na kila hi. Hagau a zawngte a ham pha, chi ahi zoh. Biahinn sung ah zonna a hoi i chia, inn i tun chiang in zawnna pen hamsiatna ahi, i chi zel a, Pharisai-te bang in i thugen ei mama in i gingta sih hi. I gam a Tanchin pha hing lut apat neh-sui tah suina lam ah, khanletna tampi a hing tun zo ta a, hinanleh maban zawnna galdouna ah tapidaw-te’n panla ding tampi i nei hi. Pasian thei namte gual zawl in a om a, a gam suh suhdam ahi ding hi. Tualeh i nasep pichin sua na din, bang chih lai pou in kipumkhat na a poimo hi”.

Tualeh Rev. Chin in thulu tami toh kizoitawn khat a tang a, “Family Planning leh Tulai Kristian Innkuan” chi ahi. Tami thulu pen sil gensiam hamsa leh theikhel bailam tah ahi. Khupdin a thum kawm in, Bible thutah leh Newspaper a i mu tulai khovel pilvang tah a seelbuh tua in, Rev.Chin in a thupi a vel detdet hi. Pasian pawlna hun a zah lai in, hichibang lunggelnate a lungsim ah ahing lang hi:

“Laisiangthou thu hing ahiziah in, khang chin amite a din gennop khat a nei gige hi. Tu hun a na mite dinmun leh tahsap toh kituah, aw-tha hing za sah in, Mangpa. Na deina khat hinanleh, a kilatna chi tampi ahi ngal a … Na deidan kumtawn a kikhel lou hinanleh, tuami suh pichindan a kikhel zing zoh a, hun chin leh min chin ah. Tanglai Israel vontawi-te’n zong tami thu a na theisiam lou ziah in na deina a mu thei sih uhi. Tulai khang a kristian innkuan siam dan ding na deina hing musah in len pilna hing pian …”
Bible limlang bang a zang in tulai khang a i buaina khenkhat, a diah in Family Planning toh kisai a tapidaw ngaidan piching sehkhiat a sawm hi. A tahtah in, Laisiangthousung ah Family Planning tang tah a kigeenna om lo ahia chi a thei a, hinanleh Bible danpite apat puina mu thei tham ahi, chi a gingta hi. Rev. Chin ngaidan in, tulai khang a din Family Planning pen poimo leh kuul in a thei hi.

Hinanleh mi zousia in Rev. Chin ngaidan a pom thei sih a, Pa Kap in dotna khat a hing siam ngal hi.

Pa Kap: Thuhun Lui lam a Sam gelh tu’n “Tate khuh gil a ga goutan ahi” achi a, tualeh Siamchilbu ah “Pung un len, khovel luah dim un” chi ahi zel hi. Tuaziah in Family Planning pen Pasian deidan hi mawngmawng sih. Bible toh kituah sih.

Rev. Chin: Na Bible chang geente ken zong ka thei suah na a, hinanleh Bible mundang toh seelbuh tuah poimo ka sa hi. Pasian hing piah pilna leh thesiamna zat ngai mama hi. Siamchilbu ma in, “Pasian in mihing Eden huan keem bit leh enkol ding in a ngansia hi” achi zel hi. Khovel kisiam chiil lai milip (mising) toh te in tu’n pen khovel mihing te’n luadim peetma ta a, khovel silsiamte leh leitang mama in mihing vah zou lou ahi zo ta moh hi. Tualeh Pslam gelhtu in tate khuh gil a ga gou tan ahi, achi pen a dih hi. Ta tampi nei goutan ahi, chi sese lou ahi. Tuaban ah, Sam-gelhtu in tate man phatdan a gen (Bilbe thutuun) tawngtawn in kikhel ngai lou dig a; hinanleh, tuahun lai kum sang tampi peisa lai a Jew-mite tawndan leh lunggeeldan (cultural/ historical context) a theisiam kisam mama hi. Tami theina poimo ziah a, Laisiangthou saanginn a kisinsahna chite poimo ahi zoh hi. Family Planning pen khovel leitang hiselna khualna leh tate goutan ahithei semsem na dia kalbi khat a ngaisut thei ahi zoh hi.

Niangnou: Rev. Chin genban tam lo ka belap nuam zual a om hi. India Solkal in Indira Gandhi hun lai a thagum a Family Planning a bawl sawm pen mimal “right” sukha ahiman in, a chindan a dei huai sih hi. A sil tup a hoi a, hinanleh a lampi zui pen a hoi sih hi. Numawl- pamawlte thei siam sah a, mimal deiteelna toh Family Planning poimodan thei sah ding ahi zo hi.

Pa Kap: Bang ding a khovel thu leh Pasian thu na memat uh ahiai. Khovel mipil te’n a thei ban lou hagau lam thu mimawlte ka hil ding hi, chi’n Laisiangthou in a gen hi. Tahsa lam thu leh hagau lam thu kibang lou ahi.

Rev. Chin: Tuan a thugen pen a dihna chiang om nanleh san kheh zau huai mama ahi. Tulai i gam buaina thu khat zong ahi. Ei India Mal-Suah lam gam a missionary-te ahing lut lai in, British solkalte’n sahkhona thu lou bang ma gen lou din a dei uhi. Hinanleh, a lou thei lou in hagau lam thu ban ah tahsa dam theina lam toh kisai hospital leh lailam toh kisai saanginnte a na pan uhi. I khotang hinkhua uh zong a vei mama ua, hinanleh Solkalte’n a khut uh a kan sah ua bawl thei a hau sih uhi. Ahivang in missionary hangsan mama Dr. Fraser kichi pa bang in Mizogam a Bawi (Sila khoi) a na doudal a, lungsim leh tha-le-zung tampi a na seng hi. Ama dia Pasian hatta thupi tah ahi. Tam bang Tanchinpha gen masate’n Bible a Jesu sinsahna na vom siam mama uhi. Jusu’n zong Pasian thu a gen ban ah, damlou te a sudam a, mipi gilkialte anpheng leh nga in a vah a, gamsung thunei siampu liante zong a dawm tuan sih hi.

Jesu’n tulai Hagaumi kichite bang in tahsa leh hagau chi’n a khen gige vateh sih hi. Bible in an pheng achi leh, an pheng ahi mai a, hinanleh ei lawi in hagau-anpheng dan in i hisap nuam teitei hi. Jesu etdan in mihing pen hagau nei, tahsa poimona toh hing, khotang hinkhua nei ahi. Hagaunei-Tahsah-Khotang a om (Soul-Body-Community). Tami teng tel kim lou a mihing i etet lai sia, i khomuna bukim lou china ahi. Jesu’n mittaw a suhdam , mihingte singkung bang a mu pa toh kibang ding ahi. Tualeh Bible in Pasian ahing hildan pen zau a, lian mama hi. Khovel leh a sung a hagau leh tahsa tengteng Siampa ahi zoh hi. A deilam van a kibawl ding a dei chau hilou in, lei a akibawl ding zong a dei hi. Eite’n pen Pasian tami Khodai biahinn mual boh tung maimai a om ut, biahinn pulam a lunghimohna nei loud an in i ngaisun ut hi. I nehsui-tahsui, laizilna, election, leh a dang te pen Pasian sai phah lou din i dei uhi. Tami ziah a i gam uh buaibuai ahi zoh hi. I Pasian koi dan uh neu mama a, building project, crusade, lim-le-lam ban a sawm-a-khat maimai a Pasian lunglut dan in i koi kha uhi. Pasian na hagau a a lungluut bang in, na tahsa ngaisah a, na khotang leh na minam zong a khual thamtham hi.

Nitah lem in seminar khah a hun ahita a, thu leh la tampi kikupna a om hi. Rev. Chin houlimna mi tuamtuam in khiatdan kibang lou in a khia uhi. Nitah biahinn pelh in mi ni in sunlai a seminar thupi a kisel buai lo hial uhi, chi Nu Kim apat thu a kiza hi. Ama pen nupi fel tah ahia, khosung thuthang puangtu in a pang hi. Goldung zousia leh hotel chin a thusia-thupha kigen teng a kan koi lele a, a chinpha suah kei hi.

Tualeh mi bawlthei tah leh hamthei, Pa Thang in nisa nuai a sil um zousia thei suah dan in a kigen hi.Solomon mipil chia a gengen pa u zong thuhilna pethei ding khop in a kigen hial hi. Aman Dr.P.D.Chin thugente “recommend” a bawl a, “Family Planning pi Bible mun khat ah zong sim kha ing, sil hoi ahi” chin Pastor-pa thugente a belap sawm hi. Tualeh Pa Thang in America thu chi vel mi geenna a zah sawnte ngai nop a huai mama hi. Khat veivei ama tahsa a hoh dan in ahing kigenluut dehddeh hi.

Hinanleh, Pa Kap in Pa Thang a mu nuam beh sih a, hotel ah sithunam zen in a kiselpi hi. Pa Kap pen milim leh khut beng a laamthei khat ahi. Tuaziah in, a kihagaumi sah sim ten a, hagau lam a a dinmun sang tah a kikoina pat mi nuai-et leh simmaw a thua hi. Kalvary BD ka hi, chi’n ama leh ama certificate a kipia hi. Aman BD te a simmo mama a, BD pen Bei Dong, china ahi chi’n a gen thanuam mama hi. Hinanleh, ama lah Kalvary BD, a kichi ut zel hi. Rev. Chin paper pen ama kapna dan in a la a, “Tate khu gil a ga gou tan ahi” chi’n a maimuat kei hi. A Kalvary Theology dan in, mimal chin ta tampi nei kidem hanchiam ding ahi. Tate pen eh sen a sen khat a, amau leh amau ki-enkol dia zun nuasia eh nuasia a nuasia ding bang in a ngaisum lel hi. Aman ta dorzon khat (12) chau a nei a, ahawm tho mama a, hinanleh a tate sikul kai ding gen lou neh-le-tah hoi (balanced diet) zong ne zou lou in, a dam mo thei mama uhi. A sum mu sunsun uh zatui-zaha lei nan a zang uhi. A tate a pichin ma un, gari handiman leh rickshaw tol pou in mun tuamtuam ah a kikhen mang siang ua, inn sung khat a zong a om sih uhi. Piching tah leh Pasian hing piah lungsim chiim tah toh, tulai khang a i buainate tapidaw vai tah suhveng dan ding a kigen chiang in, “Tate khu gil a ga gou tan ahi” chia sumkuang chiang pe in Pa Kap akipan pain gal hi. Seminar tawpni zan thumkhawm hun in zong, aman Pasian kung ah Rev.Chin, Hausa Court mai a ding bang in a hehsia dildel a, a kapi va pom n alai hi. Sil nop lou dinmun tan tung phial hi. Nungah teirol khenkhat in, a ning lam khat a ana nuisat khak uleh, a na za hiau hi. Gennop hun in, khanglai te a phoh a, ui-hou ngeu-hou in a hou suh zel hi. Rev. Chin in i minam dim mun a et chiang in kho asa a, khat veivei hasiat huai asa a, lungnem leh zaidam tah in hichin ka gen hi:

Bang vang in e chi gel mawng ,
Khatvei theisiamna kawlni suah hai bang ngah lang,
Simkhua meii bang zingte samsie zoh lou in,
I meilah them beh vah sah zoh vai.
Phalbi meiipi a khen chiang in
Khat vei Zou laukha pallun ding hi.
Aw! Nou gi bang khen ding sim thu lellel te,
Sian simthu maw, Zinmang vai hawm,
Bang chih chiang in na dai ding uai?
Ka kimvel a aw ging lamdang tuamtuamte a dai chiang in,
Mihing bawl tawm i kaal a laidan te metmai ahi ta ding hi.
I Zougam lei mual saang dum didiai tung chin a
Jesusalem biahbu khat lam khawm dialdial ahi ma in,
Ka ha liangvai sun leh zan in huiva bang mau ding a,
Ka nam temhiam leh ka laikung zong kitawl nga thei non sih va.

Khodai Seminar zou in a teenna Hiangtam Lamka zuan pai lo in, Rev. Chin in a kholui Khosah ah ni thum a tam beh hi. A naupan lai a pat a ngainat leh a sikul kaipi ngai Lawm Thang-te inn zintun-paikhaina in a zang hi. Khosah apat P.D.Chin-te a pem khat uh kum 20 bang ching ta hi. Hinanleh, tuni’n Chin in a kholui ah bang ma kilamdanna ta lua mu ding a nei sih hi. Mi lui tampi a om non sih a, khangtha mel thei non lo tampi a om hi. Inn te, biah inn te leh kho sung a singpi hotel tamzo a ngai ngai ahi nalai uhi. Mihing te kikhel zel hi; a piang ua, tomkhat vaitham in, a mualliam zel uhi. Hinanleh mun leh mualte a ngaingai ahi uh. Chin te inn lui sepai pension khat in a lei sawn pen zong a ngaingai ma a hinalai hi. Kho ning lam a nidang a meilam sing kichi mun ah inn bang zat ama ana kibelap a om sam hi. Khogei a meilam singte mu ding a om non sih a, a kiau siang ta a, amun ah inn hoi khol lo bang zat ama ana kilam hi. A hing pemthate teenna ahi, a om luite’n a chi uhi.

Rev. P.D.Chin a tham lai tah khuh March habul vel ahia, phalbi leh doupi kikal, kum kikhen hun ahi. “Leidi hing khuang” chi laphuahtu’n

“Kum kikhen ding zangva ham toh …”

achi hun vel hi ding ahi. Kumlui leh Kumtha kikhen thu pe’n Tapidaw i suah apat kithei pan ahi zoh a, i pu-pi Zou ngaina dan a hun simdan tuam pi khat na om dan ahi. Singtang lou hal kipat ma deu, pawltah bei kuan in P.D.Chin in a kho lui a va ve ma lam kha hi. Gua masa hing zu nai lo ahia, singtang lam zinna dia gari lampi hoi laitah zong ahi.

Ningani a hia, ching Ziltawpni zan kikhop chiang in P.D.Chin in Khosah biahinn a thu geenna nei dia lemguat ahi. Tuaziah in Bible simna leh thumna hun zang in, melthei lui te in ah a vah lele hi. Pawltah lai ahi chiang in mi tampi inn om a, saanginn zong kikhah hi. Mun tuamtuam ah an ne din chial in a om a, a zintunna ah zong an ne man lo a suah phial hi. Ziltawpni nineen kuan in P.D.Chin leh a lawi lui Lawm Thang toh kholai vah in Khosah a dia hotel lui mama Zogam Hotel ah singpi a va dawn uhi. Tami hotel ah singpi a tui thei mama chi Khosah te’n a genpha mama uhi. Tuazou in khomong a veng tha, nidang a Meilam Singgam omna mun tan a vah lele uhi. Ni gal a mual dawn ah ke ding kisa in a vang tang a san singsong hi. Tami Meilam a naupan lai ua Lawm Thang leh Chin te’n hun tampi a na man na mun uh ahi. A va benna uh, a thang kamna uh leh a thematna uh ahi. Tun pen a liau a, inn mun dan a suah ta hi.

Gal a ni tumna mual mong ten a san ah singkung bang ma mu ding a om seng sih a, simai lutol ma a bang uhi. Gangpi sing kung a te om lo a gawta kivang deu in khat le ni a ding hi. Gelsing zong a kihboh khat leh ni khokim ah a pou na lai hi. Solkal in bang kum ama khat a Vicks kung a suante lah hui in a mut tan siang a, hui mut lo ban teng Electrict Department te’n electrict khuam din a sattan siang ta uhi. Hinanleh ha ni zou apat tuni tan electric tang non lo a, a gui teng zong kiku mang siang ta a, taubel in kisung siang ta hi.

Kholna ding mun singkung nua na san a om non sih a, louhal ha ding ahi toh khua a lum sim hethut ta hi. A kimvel a et leh, P.D.Chin a lungleng a, khat vei teng a thangtawm zel hi. A neulai khankhua a gel chiang in a lungleng a, hun nop leh khovel nop khat a mansua ahi lam phoh tha in a om hi.

Hinkhua bang ahia, lunggeel bang china ahia,
Chi ka thei lo lai, bangkim kipahna dia ka geel lai,
Lian leng lungnop ding ka kisah lai,
Neu lai ka khan khua ka ngai ngei e.

Hinanleh, tu leh tu a Khosah dinmun leh khantouna lam thute a ngaisut chiang in thangtawnna leh lunghimona ngen in a dim zel hi. A ma mimal a lah inn kuan khat leh ni khel zong sum toh panpi zo lo ding ahi chi akithei a, a hiang leh san panpi ngai leh tasam lah a dim set hi. Hichibang lunggeel nate P.D.Chin lungsim a a om lai in , Lawm Thang toh kiton a vah ahilam zong a manhil dehtah phial hi. Zougam hotel apat a dinkhiat uh dahkal lang bang hing himan ta a, a neulai thute uh, hattuam pawl sung thu, Lawm Thang-te innsung thu, leh adiah in a Lawm Thang tapa tah pen Paul Mangpu tanchin vel a kilum uhi. Kikup ut a tam a, houlim sa sang in tui zoh kichi a dih hi. Hun pei lam zong a thei phial sih uhi.

Lawm Thang pen mi kukal tah leh labium mama hinanleh, bangziah ama in PUC – tulai a class XII kichi – a zoh in, zi a nei pai moh a, BA pen a minpu in correspondence Open School ah a zop hi. Laivuanna ding a Open School a fee a khan ziah in, BA kum khatna ban sum hamsat toh a zop non sih hi. Tualai pen saawt pi ahita a, kum 15 vel a pei ta hi. Khosah ma a private oja tuni tan in a seem den a, a zi leh ta te a din a hin a ngai ta hi. A tapa inn ah tuition Lawm Thang mama in a pia a, tuaziah in Paul Mangpu pen a neu apat laisiam thei mama a, ojate pahtat ahi gige hi. Pawl X zong Hiangtam Lamka a High School hoi mama khat ah sangpi in a zou a, tuaziah in apa’n inn-kal tawi liang in a chom toutou hi. Hinanleh Lawm Thang te pen sum hasa mama ua, an leh me tui ngel zong ne zo lo phial ahi uh. A lawi nu’n Huan me leh ankam lei chite bawl in, inn sung sum zatna awng hu in pan thei dandan in a pang hi. Lawm Thang in private oja na ban ah apa’n a na lamsa zang lou neu khat a hou a, tuachin a ha sum zo sia 70% phial a tapa laisim na din a zang uhi. Tapa khat leh tanu neu nalai khat maimai a nei a, a inn sung din mun uh a hamsa mama hi. Rev. P.D. Chin in a lawilui Lawm Thang inn sung hamsatnate leh a tapa tung a a kinepnate lunglut tah in a ngai hi.

Lawm Thang pen Khosah ah kikhual ahi chi a kitheina khat ahileh a huan sung bang i et leh theinou kung tampi, champra, theibufai, zawngta kung, saiseh, kawlsing, natang, leh adangdang singkung tampi om hi. Hausatna tham hisih nanleh, theiga hun chiang in tami thei kungte a pat chihum-mata man ding theiga-te toh kum chin in sum a lam uhi. Tuaban ah, aman gam awng mun beh khat ah tah sing leh dol sing kung 350 a mau tha in a zi toh a suan ua, hinanleh kum khat gammei hing hat in kung 100 phial mama a pichin ma un mei in a haltum kei hi. Sing tuaite khat leh ni na kisat gu thei zel hi. Engsiat ziah a ta dia, khut thah ziah a ta kithei ta lo. Tun singkung 100 detah piching phial ta ua, Lawm Thang in a zawnna ziah a a lungkhiat ni chiang in, a singnoute leh a tapa a ngaisun zel a, koima thei lo a guh in a lungdam mama hi. Hinanleh tukum bul in khosung hausapa’n lungsim khat a hing nei a, a singgam pen hausapa a ahiziah in a singte zong ama a ahi, a chi moh hi. Lawm Thang in ngaiha asa mama, thahawm zong a kisa hi. Hausa te innkuan leh a tanau zousie un Lawm Thangte innkuan mittang-vaidou in a nei ta uhi. Tunai in khatvei hausapa tapa’n Lawm Thang-te zukham in a bulu a, temta khat a tawi hi:

“Mi gilo pa, zawnsan pa, ka khosung apat a kinkin in peem mang in, na inn ka hing phelsah ding ahi. Nang bang mi gilo ka khosung a teng din hing dei sing. Zum lo mo …? Bang kisa na hiai?” chi a inn mai lam ua pat a tom sansan ta hi. Hichibang a hasiat thute Lawm Thang in a zawl lui pa a kum lai in, khua hing mial tahtah ding ahi ta hi. An ne ding in inn lam a zuam pai ua, an ne zoh lian in biah inn ah zin dah a hing ging pai ta hi. A tangpi in kikhop da pen khat vei “Treng” chia kisat zel pen zindan ahichiang in “Treng, treng” chi’n kisat hi. Tami pen Rev. P.D.Chin hunpi tang a thugen ding ahiziah ahi.

Hattuam upa khen khat in Rev.P.D.Chin thugendan a pom thei ua, nupi-papi khen khat in ahileh gaw seng ta lua a chi ua, hagau nawitui tel lou pi chi’n a phun uhi. Chipen, thugen kim lai a “Haleluiah!” chia tang kisam non lo, chi na ahi ding hi. Mi khenkhat ngaidan in hagaumi leh milo tena pen bang zat vei “Haleluiah!” chin a kikou ei, a “Haleluiah!” sam aw ging a ngai e, lasah lai in khut beng in a lam e, chite toh hagaumitna a te (measure) chitchiat uhi. Tua ahileh pen, hagau mitna dia lam zil phot ngai dep ding hile a kilawm hi.

“An gum na neh thei hun uh hi ta napi’n, nawitui na kisam nalai moh uhi; koizong nawitui a kivah khuh naupang nalai ahia, dihtatna thu a piching nai lo ahi zo hi. Hinanleh an gum pen mi pichingte a ding ahia, kisinsahna tung tawn a lungsim sia leh pha khentel thei te a ding ahi zo hi” (Heb.13 – 14).

Zing chiang sun kim a Rev. Chin Hiangtam Lamka zuan a pei ding ahi ta hi. A zawlpa Lawm Thang in khat vei zong me tui tah dei bang a huan kha nai lo ahiman in a kisuang la mama hi. Mun tuamtuam a an ne dia a kuan ziah in a zin ah an Ziltawpni zan maimai in a ne kha a, Tuivai apat Lawm Thang in a matsa nga-gaw a me uhi. Tu zingkal in a zin te’n a aahpi tui lai uh a ana that ua, tuitah a huan a kinei in sathau toh a na kang uhi. Rev. Chin in thau me a ngaina khawl sih a, tuaziah in tam zong a ne zo sih hi. An neh zou in, P.D.Chin in a lawmpa kung ah dah bawm khat a piah a, a sung ah sum zakhat nawt bang zat ama a om hi.
“Paul Mangpu laibu leina leh a poimo khenkhat a dia kang panpi theina om sunsun hia…” a chia Lawm Thang zinu a pia hi. Tasam nan uleh kisuang la ahi ding ua, a la nuam sih uhi; hinanleh Rev. Chin in a nuasia teitei hi.

Lawm Thang: “Tuachia Paul Mangpu a ding ahileh kipah huai ven leh …Kipahhuai sawnsawn ven le.”

P.D.Chin: “Hing kipanpi zou hileh tami sang a tam zoh hing kipe nuam hia … Mangpu pen naupang hoi ahi, ken zong midang apat a tanchin ka na za ngai hi. Mikhat hing suah sing ahi. Bang teng hileh, kithuzah zel vai in, Pasian muang vai …”

Tuachin an neh zou in, gari mun tan Lawm Thang leh a zi in a zinpa uh a va ha ta uhi. Mahajawn-pu jeep zong zanni zan apat dawr mai lamlian lai ah kilang tah in Lamka lam nga kei in a kidaw kigege hi. Gari inn chi om vateh lou in, lamlian lai toh Khosah bus kichi tami jeep a ding vilvel hi. Tami gari in van puamo-puathei teng a pua a – aapi, aatal, voh, siing, malta, hol, zawng siing, dawr van, ui, leh mi zong hi nalai. A front seat a tou khate pen a hampha mama a kingaisun ahi. A nua lam a toute pen vanlom leh mihing zong kikhen thei vateh lo ahia, a seng a kiseng tho ahi. Driver-pa Meitei-te khat ahia, zunam sim kawm, Sapham kisiam sah deu in, “Phul load” achi thei zel hi. Rev. Chin touna din front seat zanni apat kikham ahita a, Simlam apat nupi china khat zong tou dia kham ahi. Mahajawn pu pen a front seat a tou ding sa chi ta lei, a driver pu toh mi li ahi zou ta hi. Tuaban ah, mahajawn-nu zong tutung Hiangtam Lamka zin sawm ahia, tua hileh mi nga a ding ahita hi. Kipom thei dandan a kipom ding dan ahi ua, a ngaina dan ahi. Mahajawn-pu Tedim kampau khat ahia, “Motaw bel zing sun nai 12 lian a ding khe ding hi”, achi hinapi’n sun 12 tan in dam lo nu a hing tung thei nai sih a, dahkal lang val a ngah zo un ahing tung hi.

Gari kipan pai in khomual a gei tah un, mahajawn-pu’n Rev. Chin thumna nei din’ achial a, tuachin mailam a nawt sua ta uhi. Nidang bang in driver-pa zu a nam a, gari nua a malta sip nam toh a zu nam a kidem ua, hinanleh leivui nam ma a hat pen a gari sung a tou teng a luzang apat a kengto tan uh leivui in “baptisma” a bawl hi. Lam sau kuam a pei nua un, Tuivai lei mei in a na kihaal a, gari a tai thei non sih hi. Mi lawi khat in lei hal a ching zel ua, bang deina a ta dia kithei lo hi. Hinaleh tui tawm laitah a hia, lei nuai a gari pei nang lampi sial in, tuachin lui gal si leh nang in a kai zou uhi. Nitah kho mui kuan in Hiangtam Lamka khopi a lut zou uhi. Tu tung singtang mual saang tung chin a kalsaang tawi dia a kuaan pen Rev. P.D.Chin a din siltha tampi a zil beh a om hi. USA a om zou kum li –kum nga sung a inn lam ahing pei patna a hia, pulammi dan leh inn sungmi mit toh sil zousie a en thei hi. Mit ni kibelap ma abang a, khat pen Singtang mi mit hileh, khat pen Tumlam gam mit ahi ding hi.

No comments:

Post a Comment