By- Dr. Hau Za Cin
Haksat ni in sanggam laizom kingai hi. Nop ni in hong lungdampih ding ki ngai hi. Upa te in i nop ni, i dah ni in i "lungsim vak dandan hi" ci thei uh hi. Zomi te i omna mun ciat ah i ki huh liailiai hiam? I lungsim vak dandan hi.
Sia TS Khai in "Pianpih na laizom hi ing" ci in la a phuak laiin a lungsim vak dandan in ka um hi. Sia Khen in Zomi numeino te a pute in buangawp in a nuntakna tampi kisiasak hi a cih ciangin tua banga haksatna a thuakte lungsim vak dandan dingin ka um hi.
Biakna hanga kibuaina a om laitak in makaite lungsim vak dandan kha ding hi. Sum thalawh a nasep thaman a kipia lo-a khitui naptui tawh a guak ciahte zong a ciahna lampi ah a lungsim vak dandan in ka um hi. Ama mawhna hang hi masa khin khollo a Aizawl Jail, Imphal Jail, etc khawngah a taang te zong a lungsim uh vak dandan sam in ka um hi.
Tenna khua hang, tenna gam hang, pau leh ham hang, min leh puam hang, etc... hang khawnga bawlsiat, muhdah, leiko a thuak khate lungsim zong vak dandan sam in ka um hi. Khut khialh man, git loh man hilo a thuak khempeuh in lungsim leitung kiimkot ah "Pianpih na laizom hi'ing" ciin a lungsim uh vak dandan sam in ka um hi.
Tua ahih leh guai, Zomi te pen international citizen i hih manin i tenna gam kibang lo hi. I minam a kibat hangin pawlkhat mikang tawh teeng khawm, pawlkhat mivom tawh teng khawm, pawlkhat misan, ki eng cihtawh teng khawm in, gam zong a kibanglo hi ta hi. Tua manin i omna mun mun ah a tawmzaw (minority) kisuak kawikawi hi. I khua lamah a ami tam pen, a hat pen, a thusa pen i hih hang i zinkhiatna gam ah vai hong kibang nawnlo hi.
Tua bang hun ciang nopna dahna i thuak a, i lungsim in leitung kiu li ah a om i sanggam te, i mipih te i suahpih te a phawk kawikawi hi.
Tua bang hun ciang i sanggam te i phawk kha hiam? I thuakpih hiam, i lungdampih hiam? I dah hiam, i kah pih hiam? I nuih pih hiam, i lungdam khawm hiam?
Gentehna in, India gam sungah - Mizogam ah numeino khat a kibuan ciang Zomi aw na pianpih sanggam numeino haksatna na thuakpih hiam? A khitui na nulsak hiam? Amah bek in lungleng khua ngai in na omsak kha hiam? Nasem khat a pu te in sum pia lo in khasia in a om ciang a dahna na thuakpih hiam, a gilkial ciang ann na pia hiam?
Sum leh pai tawh na huh zo kei zong a lungsim theihpih in na thuakpih hiam, emotional support, moral support na pia hiam? Ahih kei leh na phawk pih kei hit het mawk hiam?
India leh Kawlgam a om Zomi te aw, na haksat ni un na ki huh tuah uh hiam? No hamphatna ding ciang bek ah na kisawk zaw uh hiam? Khatte gentheih haksatna na meetbawl, lemtang, hun hoih (advantage) na la zaw kha hiam? Khatte nopsakna na meetpih hiam, na nopsak pih hiam?
Na sanggampa na sila bawl maw, na sanggam bawl? Na sanggampa gentheihna nang meetna in na zatsak kha hiam? Are you taking advantage of your blood brothers' disadvantage? Or vice versa.
Jail ka tang a nong veh kei hi, damlo in ka ci na a nong veh tuan kei hi. Ka gil kial a ann nong vak tuan kei hi. Ka lungkham a, nong phawk pih kei hi.......... i ci kha hiam?
Na sanggam na phawk hiam, ahaksat a nop na huh hiam? Nang hong ki pii bawl leh a ut bek na hi kha hiam?
Heina peuhah Zomi,
No comments:
Post a Comment