Monday, February 23, 2009

LEKHASIEM NASEP NEILOU (Unemployed Educated)

- T.K.Lama, Aizawl

Lekhasiem nasep neilou(Educated unemployment) hi khawvel solkal tuamtuamte buoipi penkhat ahia, ei Zou sungah zong lekhasiem nasep neilou akitam pan ta hi. Lekhasiam nasep neilou tehi amin a lekhasim leh nasep leh kham munading khawm a simpailou leh tupna tahtah neilou a, hina (qualification) leh ki hisahna deizia a lekhasimte ahitangpi uhi.

AZma uhte hi apawl pih/ class mate te theina tan theipha kisa thoungal, a deiuh sawrkal naseplah muzou tuonlou, nasep danghawl dinga ching kisa louleh sepkhiet bangma neilou, Khutnasep kizumpi a, um thasie talahlaw, midangte banga changkang tah a hin utngal, innsung hindana mipha a deidei neithei hilou nalai. Sum dawnna lam bawldinga lah sumpi ding neilou ban ah a silbawl ut uh sang le tupna sangsah te ahi nalai uhi.

Tambang lekhasiem nasep neiloute adingin business leh enter prises lam a kihei a hoipen hi. Business leh enterprises hi lekhasiem te bawldinga kilawm pen ahi a, Lekhasiem leh zilsangte ahizieh un sil peidan leh umdan mite sil bawldan bangkim theisiemte ahi uhi. Business leh enterprises te hi migama dingin sum dawnna neu hinanleh, eigam adingin kitoudelna leh hausatna ching ahiziehin lekhasiem nasep neilouten, bangma bawlloua changkangtah a umsanga bawl theilam khata bulpat mai ahoi pen hi.

I gama lekhasiam nasep neiloute bawltheite ahileh:

1. BUSINESS LEH ENTERPRISES:

Dawrkaileh sum dawnna tuamtuam te hi lekhasiam nasep neiloute bawlding ahoipen leh dinmun sangtah a aki khangsang theina uh lampi hoipen ahia, Business hi mi nautangte hausatna khiat napen zong ahihi. Business leh dawrkaitehi correspondence apat bawl thei tampi um a tuate ahileh. Hardware store, Motor parts stores, shoes store leh adangdangte hi agent/distributor througha material kila ahi zia in, lekhasiemlou te sangin lekhasiemte adingin bawl anopzaw hi.

2. HOTEL MANEGER:

Hotel I chite hi nehawlna hoitah ahi a khawpi sung a nehawlna ngaisang leh deihuai penkhat ahihi. I gam ah zawng hotel bawlthei lou nadinga umsia, hotel ichichiangin Singpi hotel (Tea stall), An hotel (food hotel) leh Giehna hotel (Lodging) a umhi. Utleh piching tah leh lientah a bawl a utleh aneu deu a bawl thei ahi hi. Tambangte hi lekhasiem nasep neiloute bawl theilamtah ahi ziehin lekhasiem solkal nasep muzouloute ading a bawl ding a kilawm leh hoi mama ahi hi.

Hotel chi tuomtuomte hi sumpi tam senglou a bulpat thei ahia, eima a buai ikisah sengleh mi lawneia zah maiding ahi hi. Business leh silkhat poupou bawldingin ngaituana zaha eima kipei phot angai hi. Tambang business neu leh gin huailou nasan bawl nachang theilou leh peilou a I um uhi setan in zong talawm lawm ang chi mai thei hi.

3. MAGAZINE LEH NEWS PAPER:

Magazine leh news paperte hi lekhasiam nasep neilou te bawlthei pen leh ne hawlna hoitah ahi a, Magerine leh news paper te hi ei Zou ham in ana um zauhzauh a hinanleh a etkawldan (Management) lam siamlou zia in kitou del zoulou in ana mit zel uhi. Lekhasiam nasep neilou te adingin a etkawldan sil hasa ahilou zia in nasep hoitah nehawlna leh kitoudelna khawm ching ahi hi. Hun peisa ah I Zopukam akibawl Magagine leh News paper te hi tunitan a peitou sua khatbhe aum sia hun sawtlou kibawlin aban bawlzawm theilou in ading tawp zel a, tambang a adintawp zel zia hi ei Zou sunga customer/ subscriber umlou zia hilou in abawl te kichuplou zia leh Financial management siamlou zia ahizaw hi. Etsahnan: News paper/Magagine ibawl leh a news item leh material te hi atulai leh a latest thei bangpen a bawl sawm ding ahi a, Adia in Magagine bawl ding ten Article collection siam a, mite thei ut leh sim utding lam te atamthei bang pen asua ding ahihi.

4. DAILY NEWS PAPERS:

Daily news papers hi gam leh nam khangtou nading a thu kizahtuona leh ki thuhil nading a(Print media) poimaw pen ahi a, ei Zou ten daily news papers I neilou zieh un I khangtou ding bang un ikhangtou thei sih uhi. News paper bawl dingin lekhasiam leh mipilvang leh mifel hi angai a, ei Zou sung a lekha siam mifel tahtah te ading a nehawlna hoi mama ahihi.

News Papers Bawldan ding: Silbawl dingte alawdan leh hoidan thei nanleizawng abulpatdan leh apeidan Itheilou leh alawching theisihi. News papers bawl utten amasa pena printers (Machine/ Computer Printer) te kihoupi a, alem chiang a news collectorste houpi kitding ahi hi. Tuachiaa material munading alemtan chianga bulpat ding ahi. Daily News paper leh Magazine bawldan akibanga, khat I bawl khiat theileh ani a bawlkawp hi silhasa ahinon sihi.

Magazine leh News paperte hi khovel a media poimaw leh solkal in zong angai poimaw mama in Zalenna liantah anei ua, Mipi leh solkal kikal a palai hoipen ahihi. Gam khangtou leh changkang ah Media te solkal nasem leh thuneite sum neguna(Corruption) lianpi pi suikhie in mipite theidinga apuangza chiang un mipite leh politician ten solkal thunei ang naw(Pressure) bawlin gam in akhantou pi mama hi.

5. CONTRACTORS:

Contracottr nasepdan leh alaw dan ei Zou tate lah a gettam ngailou in ithei chiat ua, inam sung a mi hausa leh lamkai lamzaw te hi contractor te ahi tangpi uhi. Contractor te hausat bai dan leh sum leh pai a akining chin dan uh zong aki mu chiat a, hinanleh minautang bawl thei seng lou leh sumpi nei masat te angai zia in lekhasiam nasep neilou te bawlding a kilom pen ahihi.

GAM LEH NAM IN APOIMAW MAMA HI:

I gam a lekhasiam nasep neiloute hi gam leh nam ading a mipoimaw tah ahithei uhi. Nasep leh bawl neilou a um maimai uhi gam leh nam khangtouna dalte ahidan uh kithei ua asiam apilna te uhi nehawlna nei a tha leh zung itlou a na angsep tah tah chieng un lekhasiemlou a silbawlte sangin nasatahin akhangtou un ma asawnthei uhi. Tuachia na angsep tahtah chiengun ama uh ki toudel chauh hilouin anuoi ua nasem a kilaw (wages) mi bangzat ekhat hing um in migen thei tampiten azal zou in ne leh ta muna in ang nei zel uhi. Tuachia mi zawng leh hasaten azal ua nasep anei chiang un gam leh nam economic nasatah in a dawmkang uhi. Tuaziain igam leh nam khangtou nadingin lekhasiem na sep neilouten nasem theileh abawl theilam uh bawlpai dingin mipiten aki ngala mama hi.

Lekhasiem nasep neilou business bawl ut a sumpi (Capital) nei louten khut nasepa sumpi hawl dan akitheimai ding ua ngai ahia, hiananleh igam hasatna zia in mitampi te kitoudel theilou leh kitou del dandingthei lou in aki um hi. Tuabangte adinga sumpi hawl nading a hoipen leh sum muna hoipen ahileh Aa leh Voh khawi ahia, Lekhasiam nasep neilou ten a lekhasiam na uh kisuanpi leh kizumpi mai lou in Kum 3/4 lah Aa leh Voh khawi in kipei vengvung uh leh ama ua ding a sum muna leh dingkhiatna ahiban ah midangte adingin mi ettawnta ahi ding uhi.

Nehawlna kichi khat poupou hi mibawl lou bangm,a aum nonsia, mibawl bang bawl a lawchin sawm ahoipen hi. Miten nehawlna kitu in kihau a akitha hial lai ua, eiten tuami bawl paising ka tui nalam hilou chi a bangma bawllou a i umsawm zing uhi itopsan uh ahun ta hi. Nehawlna hi koipou mimal innsung veng/khosung leh nam bang a kitaidem napen ahia, eite zong ipha khawmkhawm un kipan in tai lei nikhat ni chiang in lawmman imu ngei ding uhi.

.::. All my articles can be view here: MELTED HEARTS .::.

Reblog this post [with Zemanta]

No comments:

Post a Comment