Tuesday, June 19, 2007

Benedikson Vs. Duthusam Hril

By L. Keivom

August 21, 2005-a Delhi Hmar Christian Fellowship (DHCF) inkhawm chu ka tuolbawmpa Rev. Thang Dailo-in benedikson hrilin hun a khâr a. Kan trînin fiemthu titakin, “An leh Dailo, i benedikson hril kha ieng thil am an ta le, nangma le nangma chen khom mal i’n sawm sa ve el a?” ka ta. Ama chun var tak le thiem takin, “Tulai chu kei khomin malsawmna ka mamaw vea a ni ie!” a ta.

Hi hi ka fiemna san chu benedikson a hril khan a kharnaah “In rênga kuomah um raw se” ti nêka “Ei rênga kuomah um raw se” a ti lei a nih. A hmasa ang hin hril sien chu mipuihai kha mal a sawm tina a na, a nuhnung hi a hmang leiin ama khom mal a’n sawm sa ve a, mani thranga mal insawm ngai a ni si naw leiin benedikson hril nêkin duthusam a hril lem a nih. A danglamna chu pronoun ‘IN’ ti le ‘EI’ hmang le hmang naw thuah a nih. EI hmangtu chun ama khom mal a’n sawm sa ve a, IN hmangtu ruok chun mipui mal a sawm a nih. Chun, “EI” ti hi ka hriet dan chun Zo hnathlakhai lai Hmar tronga chauh a um niin ka hriet a. Lusei tronga chu “KAN” (we, ours) chauh an nei a, Hmar trong chun “KAN” le “EI” a um a, Saptronga grammar zawnga hril chun a hmasa hi ‘exclusive’ deu el, a nuhnung hi ‘exclusively inclusive’ a ni leiin, naupang têta inthoka hmang thrang lohai chun ‘EI’ ti hi an hmang thiem thei mei mei nawh.

Inkhawmna hmun tam takah benedikson hriltuin ka tuolbawmpa sitail hi an hmang ka hriet rawn ta a, an hmang zatin ka lo trim uoi uoi hlak a, sienkhom ka hril suok ngai nawh. Tuta trum ruok hin chu ka ruol thra le tuolbawmpa, ka thuruk ka’n koltir ngamna chen khom hi phuokfawm benedikson hin a lo kaizap tak leiin poi ka ti êm êm bakah, DHCF-a rongbawltu, pastor-a awrden dinga tir tung mek khom an um bok leiin, phuokfawm benedikson-a an min trintir ve nawna dingin, benedikson umzie ka hung hril ding a nih.

Benedikson umzie

Ei trong ang ela ei ngai tah benedikson thu mal hung suokna chu Latin tronga ‘benedictio’ a nih. Hi hi verb ‘benedicere’ (malsawm) tia inthoka hung suok a ni a, chu verb khom chu ‘bene’ (thra) le ‘dicere’ (hril) inkopa siem, thil thra hril/insam tina a nih. Kristien sakhuo a hung suok hnunga thu thra insama inkhawm amanih lekhathon amanih khàr an hung chìng hnung chun ‘benedikson’ hi malsawmna thu insama mipuihai intrintir ti tieng kawkin voisun chen hin hmang a hung ni ta pei a nih.

Genesis ka’n let tranin trongkam pakhat hmang dàn nasa takin ka chai a, chu chu “malsawm, malsawmpek” ti hi a nih. Abraham raldo hung kira lo hmuoktu, Pathien Chunghnungtak thiempu le Salem lal Melsisedek khan Abraham kha mal a sawm a ni, an naw leh mal a lo sawmpek? (Gen 14:19) Hi hi zawna don intak deu el a nih. Thiempu iemani zat telefawnin ka biek a, a thren chu Mizorama thiempu un tak tak dam an nih. Thu poimaw tak, kawk thuhmuna ngai thei, sien khom iemani kong zawnga chu ‘thil suol thaw’ le ‘thil thaw suol’ anga umzie thuhmun anga inlang, sienkhom inhlat vieu si niin a’n lang. A mi hril fie thei an um naw bakah a tam lem chun a danglamna khom an lo ngaituo ngai hrim hrim nawh. Hi thu hi chu thuring bul chen khom kakhawk thei thil a ni leiin ni dang hun remchangah la chai ei tih.

Benedikson chu ‘malsawmna thu insam’ tina a nih. Chawibiek inkhawm thruoitu threnkhat chun, “Ei pastor-in malsawmna hrilin mi’n trin raw se” dam an ti hlak. ‘Malsawm’ (verb) ti hi Baibul (NIV) pumpuiah voi 234 a chuong a, ‘malsawmna’ (noun) ti hi voi 65 a chuong bok. Amiruokchu, benedikson ei ti po po hi malsawmna thu hrilna a ni vong chuong nawh. Baibula ei hmu dan chun, benedikson hril dan tlangpui pahni a um a, pakhat chu malsawmna thu insamna a na, a dang chu malsawmna petu kuoma chawimawina le inzana thu inhlanna a nih. Chu pahnihai chu benedikson hriltu tam takin thiem takin an hmer kop hlak. Chu zepui pahni chu a hnuoia Baibul chang threnkhat ka tar langa hin chieng taka hmu thei a nih.

Chun, Baibulah Nova’n a nauhai Sema le Jafet mal a sawm thu dam (Gen.9:26-27), Isakin Jakob mal a sawm thu dam (27:28-29), Mosien Israel hnam sawmpahnihai mal a sawm thu dam (Deut. 33) ei hmu a. Hieng hi malsawmna inhlanna thil a ni vong lai zingin, tuta eini rawiin benedikson nia ei ngai tak chu inkhawm trin tawma benedikson hril theitu dinga ruot le namnghet haiin malsawmna thu hrila mipui an intrintir hi niin an lang.

Benedikson trobul

Benedikson hin a hming a put hma daiin hi thil hi Israelhai chunga thiempuhaiin an thaw hlak dinga Pathien thupek a nih. Chu chu Nambar 6:22-27 ah ei hmuh. Mosie hmanga Pathienin Aigupta rama inthoka Israelhai a thruoi suok khan Ama Pathien an biekna hmun ding thlalerah biekbuk (tabernacle) siem dingin Mosie a hril a. Biekbuka rongbawltu bik ding mi a ruot hrang a, chuonghai chu Mosie unaupa Aron-in a’n rawi a, ama chu thiempu lu tak a nih. Hienghai hi a hnung peia thiempu hnam, Levi tia an kohai chu an nih. Rongbawlnaa an hmang dinga Pathienin dàn a pekhai chu Leviticus (Levi Dan) ei ti hi a nih. Levi-haiin biekbuka rongbawl an tran hnung chun Pathienin hieng ang hin thu a pek a:

Chun, LALPA chun Mosie a biek a, “Aron le a naupahai hril la, ‘Hieng ang hi Israelhai mal in sawm hlak dàn ding chu a nih:

LALPAN malsawmin vêng chêu raw se;
In chungah LALPA hmel hlim sien,
Lunginsiet chêu raw se;
Nangni tieng LALPA ngha sien,
Thlamuongna pe chêu raw se’
tiin. Chuong ang chun Israelhai chungah ka hming insam an ta, keiin anni chu
malsawm ka tih,” a ta.

(Nambar 6:22-27-Delhi Version)

Aron Benedikson

Hi taka Pathien thurosie le thupek hi a chieng fek fok khop el. Thiempuhai sinthaw ding laia poimaw pakhat chu Israelhai malsawm a nih. Mal an sawm dan ding a hril bakah chuonga an thaw chun mal a sawm tawl dingzie thu chieng takin a hril a nih. Hi hi benedikson intranna le a hnarpui chu a nih. Baibul suituhai chun Aron Benedikson (Aaronic Benediction) tiin an ko. Hi thu hi mipui hmaa thiempu Aron-in a’n sam pha leh bân a phar hlak a (Lev.9:22) Isu ngei khom vàna a lawn tawma a zirtirhai mal a sawm khan bân a phar ti ei hmu bok (Luka 24:51). Chu chu thaw dana neiin benedikson hriltu chun bân a phar hlak a nih. Hienga malsawmna hril hi Hebrai trong chun b’ra.khah (berachot) an tih. Protestant pawl indintu Martin Luther chun Aron Benedikson hi thra a ti èm êm a, an chawibieknaah a lâk lùt a, chu chu tu chen hin ama pawlhai chun an la hmang a, Spain rama khom Mozarabic liturgy tiin an la hmang bok. Film hmingthang ve tak Deep Impact kha ei en chun, simeikhu (comet) hung vuongin hnuoi a baw hmaa Amerika President-in a mipuihai hnemna dinga huolhimna thu a’n sam kha Aron Benedikson hi a nih.

Paula Benedikson

Thuthlung Thar huna ruok chu benedikson hril thuah thupek thar ieng khom a um nawh niin a’n lang. Sienkhom, benedikson hi sunzom a ni pei a, chu taka besan taka an hmang chu Tirko Paulan Korinth kohranhai lekha a thona a kharna, “Lalpa Isu Krista lunginsietna dàm, Pathien hmangaina dàm, Thlarau Thienghlim pawlna dàm chu in rênga kuomah um raw se” (2 Kor 13:14) hi a nih. Hi hi Paula Benedikson (Pauline benediction) tia hriet a nih. ‘Kristienhai benedikson’ tia hriet a ni bok. A san chu hi benediksona hin Pathiena mi pathum (Trinity), Judahai ringna le inkhuongruol lo, chu a hung phor lang lei a nih. Hi malsawmna thu sam hi tawi hlein inlang sien khom mihriem mamaw a fûn kim vong a nih.

A hmaa ei tar lang tah bakah benediksona thu kharna hi Thuthlung Thar lekhabu, abikin Paula lekhathonah, tam tak a um a. Chuonghai laia a thren chauh, entirna dingin, hang tar lang ei tih:

Juda 24-25: Tlu lo dinga vêng theitu cheu, a ropuina hmaa soisel bo le hlim êm èma inngirtir theitu chêu, Pathien um sun, a mi sandamtu kuoma chun, ei Lalpa Isu Krista zarah, ropuina hai, inlalna hai, thilthawtheina hai, thuneina hai chu hun fe tah po poa inthoka tuta le chatuon chenin um pei raw se, Amen.

Hebrai 13:20-21 Remna Pathien, chatuona a thuthlungna thisen leia ei Lalpa Isu, ei Berampu ropui, mithi laia inthoka hung thruoi kirtu chun, a ditzawng thaw thei dingin thil thra tinrêngin inthuom famkim sien la cheu, Isu Krista zara a lawmzawng ang taka um dinga einia sinthawtu Krista kuoma chun chatuonin ropuina um raw se. Amen

Rom 15:13 Thlarau Thienghlim thilthawtheina zara beiseinaa in sip liem theina dingin, beiseina hnar Pathien chun in ringna leiin lawmna le thlamuongna tinrêngin vur raw se cheu.

Rom 16:24 Ei Lalpa Isu Krista lunginsietna chu in kuomah um raw se.

2 Johan 1:3 Chu thutak le hmangainaa chun Pa Pathien le a Naupa Isu Krista kuoma inthoka lunginsietna dam, zangaina dam le inremna dam in kuomah um raw se.

Efesi 6:23-24 Pa, Pathien le Lalpa Isu Krista kuoma inthokin inremna dam, hmangaina dam le ringna dam unauhai kuomah um raw se. Ei Lalpa Isu Krista, chuoi loa hmangaitu po po kuomah lunginsietna um raw se. Amen.

1 Thess 5:23 Remna Pathien ngei chun in pumin sukthienghlim sien cheu, ei Lalpa Isu Krista hung pha in thlarau le in lungril le in taksa arêngin soisel boin inumtir cheu raw se.

2 Thess 2:16-17 Ei Lalpa Isu Krist ngei le Pathien ei Pa, mi hmangaitu, a lunginsietna leia kumkhuo thlamuongna le beiseina ei phu naw saa mi petu chun, thil thra tinrêng in thawna le hrilna taphotah chokphûrin sukhrât pei cheu raw se.

Thupuong 22:21 Lalpa Isu lunginsietna chu Pathien mihai kuomah um raw se. Amen.

Tu am benedikson hril theitu?

Thuthlung Hlui huna mipuihai kuoma malsawmna hril theituhai chu Pathienin a ruot lalhai le a rongbawltu dinga a ser hrang thiempuhai an nih ti ei hril ta a. Thuthlung Thar huna ruok chu a hril theitu ding chin ziek a um naw leiin kohran tinin a hril theitu dinga an ruot le namnghet hai chu an ni tak. Chuonghai chu dannaranin upahai le pastorhai an nih. Chu chun tirkohai hi namnghetna chang lo an ni chun a huop sa naw ni mei a tih. Kei chun, Pathiena pieng, nau nina changtu taphot hril thei dingah ka ngai. Malsawmna po po laia malsawmna ropui tak, chatuon sandamna chanchin thra puong dartu ni thei sia a malsawmna thu benedikson mipui kuoma puong thei loa ngai chu thil intu lo tak a nih.

Hi thu hi a kip a kawia hril ding chun theulawzi zau deu le inthuk deu el, a hrana lekhabu ziekna khop hiel a ni leiin, hi taka ruok hin chu malsawmna inhlan theitu dinga Pathienin a ruothai khan a ruottu malsawmna kha mi chungah an inhlan sawng theizie thua chauh ei inbur tum a nih. Israelhai khawvela lalhai le thiempuhai chu hnuoia Pathien aiawtu ngirhmuna hlangkai an ni leiin, an ngirhmun chel hi a’n sangin a poimaw a, khawvela thil hlu tawpkhawka mihriem ngai, Pathien malsawmna sem theitu dinga ruot an nih. Sem theitu an ni ang bokin a baw buoktu an ni thei a, an ni châng a um hlak bok.

Chuleiin an ngirhmun ropuizie le mawphurna insangzie an hriet chieng a ngai. Mihriem hisapna hmang a, a ni nuom nuom le inhman hman inmai khawma inruot el chi khom a ni nawh. India sorkara sinthawtu ding hman uluk taka UPSC-in ekzam ko a, a fel le thiem falhai chauh an lak bakah nasa taka trening an pek si chun, Pathien thilthawtheina hmang theitu, benedikson hriltu dinghai lem chu fimkhur nawk zuola lak el ni loin, nasa nawk zuola trening nei ding an nizie thu chu hril sei rak khom a ngai nawh. Hi lai bawra hin inril takin kohran thrangmawbawk a’n phùm tlat niin a’n lang.

Hi hi ei hrilna san chu Baibula an thaw dan kalhmang zui loa phuokfawm benedikson insam mei mei ei tam tak lei a nih. Thingtlanga mawl taka kan khawsak lai chun pastor hai, tirko hai le upa hai chu lekha thiem lo, khawvel hrietna le thiemna tienga chu mi mawl tak tak, sienkhom Pathien thu hrietna le zawmna tienga chu mi var tak tak an ni leiin benedikson an hril suol ka hriet ngai der nawh. Baibula inziek angin, benedikson an hril changin “ei renga kuomah um raw se” ti loin “in renga kuomah um raw se” an ti vong hlak a nih.

Iemani chena inthok tah khan, hoihawmnaa ei ngai lei amanih, benedikson hriltu tam takin “ei rênga kuomah um raw se” tiin duthaw takin ei hril hlak a, thaw thra vieuah ei inngai bok. Amiruokchu hi phuokfawm hoihawmna hin Baibul a kal a nih. A hmaa entirna dinga ei tar lang po poa khan “ei renga kuomah um raw se” ti a thrang naw a, Genesis-a inthokin Thupuong chen en fai kel inla khom, hmu ding a um dèr nawh. A san chu mani le mani mal insawm thei ei ni nawh; mi dang le inkop khomin mal ei insawm sa ding a ni bok nawh. Mani mal insawm sa thei dinga inngai thiempu chun a ngirhmun a hriet chieng nawh tina a nih. Mani ngirhmun hre lo chu thiempu ni tlak a ni nawh.

Kristienhai Constitution hmang chu iem a na? Baibul a nih. Kohran invong dan le inrelbawl dan ei zamhai le hmanghai po po hi Baibul leh an inmil ding a nih. Kohran mipuiin Pathien Constitution an kengkaw theina dinga inchuktirtu dinga ruot chu thiempuhai an ni leiin an Constitution hmang chu a kip a kawiin an hriet ding a nih. Benedikson hril a, “Ei rênga chungah um raw se” titu chun benedikson hril loin duthusam a hril a nih. Duthusam hrila inkhawmna khâr dingin tu kohran khomin an thiempuhai an fiel ngai nawh. Benedikson hril dingin an mi ruot a, duthusam ka hril dai chun keima le keima thiempu ni tlak loah ka’n siem a nih. Ka thaw suol a nih ti hre thei lo khopa chawlol ka ni lem chun ka tlak naw zuol sauh a nih. Baibul kal zawnga kohran thruoitu chu Setan hmangruo a ni naw leh tu hmangruo am ni tang a ta? Setan hmangruo a nizie a’n hriet nawna tak chu Setanin a hmangna san le a’n trong invettirna san a nih. Chuleiin, mani ngaidan zui loin Baibulin a hril dan zui lem ei tiu. Hi hi a hril huoi mi ti pawl um rêk mei an tih. Lekhabu po po laia huoisen tak chu Baibul hi a na, Baibul thu ka hril sawng el a nih. Keimaa huoisenna ni loin thutak a huoisen lei a nih.

Chun, benedikson hi malsawmna thil chauh hrilna ni loa malsawmna petu Pathien kuoma chawimawina inhlanna khom a ni thu a hma khan ei hril ta a. Chu chu Juda 24-25 le Hebrai 13:21-22 ei tar langa khan chieng taka hmu thei a nih. Malsawmna inhlanna amanih, chawimawina inhlanna amanih a ieng ieng khom ni sien, benedikson a ni hrim hrim chun “Ei rênga chungah um raw se” ti hi hmang thei a ni naw hrim hrim. Hmang thei nia ngaihai chun Baibula benedikson umzie-ah an chieng nawh tina ni thei a tih. Ngaidan ni loa Baibulin a hril dan besana ei hmang ding a ni phot chun, benedikson hrilnaah “ei rênga chungah um raw se” ti hi hmang thei a ni naw a, a hmang luitu chun Baibul ni loin ama ngaidan angin a fepui lem ning a tih.

Hi thil hi inthuk lem le chipchier lema bi nuom ei um a, lekhabu rawn ding ei nei si naw chun Christian Website hrang hrangah benedikson thu tiem seng lo a um a, chuonghai chu internet-a inthoka olsam taka hmu thei vong a nih. Christian website-a fe pei lohai chun ‘Benediction’ ti ringot hang sut inla, Google inzongtir unla, in computer hmaiah tiem seng lo hung inlang el a tih. Chun, hmun hrang hranga benediction an hrilhai laia enton tlak le inchik tlaka an ngaihai khom a um a, chu taka chun January 20, 2005-a tuta Amerika President ni lai George Bush an lawm lutna Inaugural Function kharnaa Methodist Pastor Kirbyjon Caldwell benedikson insam khom a um. Chuonghai chu in tiem vong hnungin, eini rawi ti lo hnam changkang lai tu khom “ei renga chungah um raw se” ti hmang an um chun mi hung hril unla, lawmman hmu ngei ngei in tih.

Kum za kristien ei tlingna ding kum hni le a chenve chauh a bâk ta a, sienkhom, entirnan, tisa le taksa umzie danglamna dam, thil suol thaw (committing sin) le thil thaw suol (committing error/blunder/mistake) umzie danglamna dam le benedikson le duthusam hril indanglamna dam la hre hrang lo ei tam bek bek el hi inzak le pangzat a um takzet a nih. Iengtik am har suok ei ta? Pathien thu hi samphuol thil mei mei a ni nawh. Hriet indik a ngai a, ei hriet indikhai chu lungrila tu nghet a ngai bok a, chuong tua umhai, a hun tak le ei mamaw phaa hung sukhring hlaktu chu Thlarau Thienghlim a nih. Ei hriet chin, einia tua umhai chauh thlarauin a sukhring thei leiin, hringna tam tak nei ding chun hriet rawn le tu rawn a ngai. Ei hriet tah hlak thu le hla chauin thlarauin a mi pawl thei a, ei hriet ngai lo thu le hla a hmang ngai hrim hrim nawh. Hieng thu poimaw hi benedikson le inzomin ei hang hril sa vak a nih.

No comments:

Post a Comment