Tuesday, June 19, 2007

In Ennawna Thanghar a Hun

BY VL Renga Hriler

Nikhat lai khan Ministry of Defence a sin hung zom thar mi 8 (LDC-6 le Assistant Grade – 2) an um a. An reng hin ei suopui Paite vawng an nih. Ministry pakhat ah mi hi zat hin sin an hmu thar chun, Ministry/Dept dang a hai khawm iemani tawk an um ngei ring a um. Hi ei hung tarlang nasan hi ei unau hai ei itthik lei ni lovin, eisei lienna hieng: inchukna tieng, khawsakna, fak-le-dawn le ei tamdan hai khawm hrilkhi tawk ei ni el khel ah ei harsatna hai khawm then hran thei lo khawp a inkungkai anih. Sorkar sin hi ‘Job Security’ a tha bak ah ‘pensionable’ ani bok. Hi ei hril lei hin private sin ei hril hnuoina a ni nawh a, professional tak le taimataka sinthawtu hai chu private company in hlaw a pek tha lem el bak a, mawphurna insang tak tak chel theina lampui ani bok.

Employment News a hlawtlingna chang hai hming inziek hi a khawtlang le hnam hmasawnna sirbi inkhina pawimaw tak lai a pakhat niin an lang a. UPSC, Staff Selection, Banks, PSUs le a dang dang hlawtling hai hming tarlang ani chang hin ei suopui hai hming tamtak a umlai Hmar nau hai hming an lang phak meu ngai nawh a. Nikhat lai a Staff Selection Commission in ST puolbik LDC 55 a lak a khom khan ei zero der anih. Sawrkar sin zawng chung chang ah hieng hi ei ngir hmun ani si hin chu, private a sin zong le sumdawngna thila hai khawm andang chuong bik ring a um naw hle ! Chuong ang bok in Central ah hieng ang hi ei ni chun, state ah hai khawm an dang chuong bik ring a um naw bok. Hieng a ei fe pei chun ei hmabak ding chu Mizo fiemthu thiem Pu Thangkura’n “level pui te pha lo” a ti kha Manipur ah ei thawtah a central ah khom ei hma bak mek niin an lang. Chu leiin Hmar var an hnuk tak tak hman inchukna tienga ei harsatna hai thur langa beipui ei thlak a tul tak zet.

An leh hieng ang ngir hmun a ei ngir el ta hi tu mawphurna am ni tang ata ? Ka mimal ngaidan chun ‘ek hman in tum a nei a’ ei lo ti hlak angin inchuklai tamtak, nu-le-pa, sung-le-kuo, khawtlang thuoitu le hnam thuoituhai hin tum (hmathlier) neia, chu tumram tlung ngei dinga lampui riruong ei nei naw lei ni deu tak in ka hriet. Kum tamtak a ding ri ruong theinaw inla khawm, kum khat sung bek mimal, insung, khawtlang le ram le hnam hmasawnna kawngah ‘pen khat’ bek ei pen theina dingin lampui riruong thei inla, chu lampui chu ei pensuo ngei theina dingin hma la seng bok inla.

Inchuklai chun iem a nia a tum ? A thil tum ah a chieng ding anih. Entirna dingin Civil Services, Professor, Army, Navy le Air Force, Engineer, Doctor, CPO, Bank PO, Journalist, Air Hostess, Fashion Designer, Inspector, LDC etc., a tum a ni chun ‘mazu hman in kawng le lam a nei’ an ti ang deu in lampui indiktak hraw angai a, chu kong a vawk ek lo sir hmasa hai rawn der hi a tul in a poimawtak zet. Chuong ang bok in, nu-le-pa le sung-lekuo hai khom a mani nau hai inhnik na zawng en in lampui kawk hmu le inhnikpui a tul tak zet. Voisunnia vai nau IIT, IIM, MBBS, NDA le adang dang tling hai hi an nu-le-pa han inchukna tienga an in vet chil vawng an nih tih in la inkhel naw nih. Class IX, X, XI an in chuklaia entrance form, syllabus hai lo inhmel hriettir in, chu kong a hlawtlingna lo chang tah pakhat bek interview an nei pui hlak bok. Nikhat lai khan kan suongkuo hnai pa pakhat in Manipur a MBBS Entrance form a naupa ta ding a lak veh a, “anleh syllabas a nei tam ?” tia kan dawn chun, “a nei le, class XII exam zovin Imphal ah coaching thang ve sienla ka ti deu a” ti in hma a lak tum teng teng cho a nih. Vai hai hi Class X, XI summer chawl lai Class XII an zo chara entrance an pek ding coaching an lo tan der ta hlak.

Krismas 2006 le 2007 kumthar lawm lai khan Churachandpur a ei unau hnam dang hai chun ramdang a college/ course kai nuom, competitive exam le sinzong inhnikna nei hai inpawlpuina dawkan nitin siemin hnam ta dingin thang an lak a, mi tamtakin an tangkai pui ngei ring a um. Voisunnia ei inchuklai thuoitu fel tak tak hai hin inchukna tieng nekin hnam buoina le politics tieng an lungkham lem amani aw ti thei dingin inchuklai hai thuoi har kawnga hin ei ri a dei a. Hnam buoina chungchanga an poimaw em em lai zingin inchukna chawisang tieng khom thang la nawk zuol hai sienla nuom a um hle. Inchukna tieng a thawtha zuol hai lawmpuina ei pek hlak hi ratha an suo mek a, amiruokchu hi kheltieng inchuklai hai ruol elna (competitive mind) tieng inchok phur hi ei tul tak zet in an lang.

Khawtlang le hnam thuoitu hai hin inchuklai hai duot thiema an harsatna hai hrietthiem le phuhruk pek le insung khawsakna zirnaw lei a somdawl ngai le siem thei ding hai siempuitling hi thil pawimaw tak a nih. Kumkhat lai khan khawtlang huop a class X pass hai lawmpuina HSA Rengkai unit in a huoihot hlak a, mithiem hai in infuina thucha thatak tak hai hrilin inchuklai han antangkaipui in an phur thei hle hlak. Khuotin in mani khuosung bil a inchuklai hai hmasawnna ding lampui riruong pekin, a khawsung annaw leh hnam sunga inchukna tienga hlawtling tak tak hai inpawlpuina dawkan buotsai pek hlak hai sienla ei that hnempui ngei ring a um. Inchukna tienga ei mithiem hai tawnhriet le infuina hai hi ei hmang tangkai thiem hi a tul in a poimaw tak zet. Siet le thatnia pi le pu tlawmngaina hi kengkaw a tul lai zingin inchuklai hai sukbahla lo tawk a remruot dan thiem hi a tul tak zet bok. Chun, kohran inkhawmpui hieng naupang, thalai le General Assembly hi February le March lai hin ei hmang tlangpui deutak a. Hi hun lai hi Class-X le XII Board Exam hun lai ani bok. Board Exam hun ei thleng thei si nawh a, chun awl len lai ani lei in inkhawmpui rot hun remchang ani bok. Amiruok chu kohran tam lem hin tong inringna hi ei lawm a, sunni thlak le zan sawt tak tak ri indoi der lova hun ei hmang hlak leiin lekhatiem a chokbuoi hle hlak. Hieng hun hi lekha tiem taima raklo hai ta dingin inhlemna hun tha tak in an chang hlak bok.

Hmar tong a nitin, kartin an naw leh thlatin a suok chanchinbu hai hi thalai thuoitu poimawtak an ni el bak ah inchukna tieng mi sukphurtu hmangruo tha tak an nih a. Rimoi khawvel ei hlutsak ang hin inchukna tieng hi ei chanchinbu hai hin hlutsakna pe nawk zuol inla chu thalai hai lai inchukna tieng in elna tha ei chokdok ngei ring a um. Inchukna tieng a mihlawtling chanchin tawite ei ziek hai hin mi a chokphur a, mi dang tamtak ta dingin enton nuomna le tumruna a pek thar hlak anih. Chun, kohran fetlanga naupang inchuklai chawm hi Hmar kohran hin ei uor hle a, hi hin ratha tamtak ansuo lai kakhawk dit umlo tak (side effect) a nei a, chu chu ‘mi chunga innghatna’ (dependent mentality) lungril a mi siempek niin anlang. (Dependent Theory hi vel nawk leh).

Mimal tin el bak ah khawtlang le hnam thuoitu hai hin ei thangmaw bawk hai le khawlam ei lo fe indiknawh a ti hai zawng suok a, a chintak a inthawka a lientak chen thangruolin lungruolin hnam ta dingin beipui ei thlak hi a tul tak zet tah. Mani theina seng hmanga mani chipui hai thangpui le keihruoi ngai hai keihruoi hi ei hnam hmasawna dinga thaw makmaw niin an lang.

No comments:

Post a Comment