Wednesday, May 14, 2008

Khualgam a van kikhak

Manipur Editorial May 14, 2008

Manipur state gamgi kan tan in sinlai, sepna zong, business sai, sepna nei leh khualzinmi i kipeltuah hehu theita ua tawm i kichih lai in tamsimpi khawng i hita uhia leh chih ngaihtuah theih in om khasek hi. Khualgam i chih chiang in, inn-mun paisan a koimun hiam a vahawh chihna hi a, muntuam hiam midang gam a vazin i hi chih bel theihsa ahi hi.

Tuni chiang in India khawpi tuamtuam ah i kithehdalh ua, India pawlam United Kingdom, United States, Canada, France, Malaysia, Dubai, Thailand leh gam tuamtuam ah tamtak i omkhia uhi. India gamsung en nawnta lehang- Shillong, Guwahati, Aizawl, Chennai, Hyderabad, Pune, Mumbai, Kolkata, Bangalore, Delhi leh mun tuamtuam ah i omkha vekta uhi. Khualgam leh innlam kigamla ahi chih bel i theihsa ahi hi. Nidang hun in lehkhathon a kithuzakte i hi a, huaizawh in telephone in i kithuzak ua, tuni chiang in ahihleh, laithon chih himhim om nawnta lou in mobile phone in baihlam tak leh kimtakin i kithuzak ua, thukin leh poimawh document tuamtuamte fax tungtawn in i kikhakta uhi.

Khualgam apan innlam zuan dingte i aam thei mahmah ua, van khak ding sawm teitei pawl tamtak om hi. Tuaban ah innlum apan khualgam zin dingte leng i aam mahmah ua, van i pawsak zel uhi. I chindan(culture) a zezen diam chih theih hi. Ei lawi i mi hoihna mahmah bel, society zalentak i hih dungzui un iki-awlmawh mahmah ua, van kikhak in, sum tanpha i kipawsak uhi. Muang leng i ki muang tuah chiat ua, van tampipi puakseng louh khawp a tam i kikhak zel uhi. Van kikhak asia i chi kei a, himahleh van kikhakdan pen tuasang a theihchet zawk poimawh mahmah hi.

Nidang in sum le pai tanpha a zinkhe ding leh a paiding teng i pawsak ua, tuni chiang in, second khat a sum kikhak theihna i hongta ua, a khakman in sum tam taktak bill in i om ua, asia bel i chi kei, a sum bittak a mu i hihban ah tuabang sum kikhak tuahna saite ading in kivakna khat hong suakthei hi. Tuaban ah, i gam hong changkang hiaihiai in State Bank of India/ CCpur Branch bang core banking hong hita a, sum sen ngailou in i kikhak tuah theita ua, tuathamlou in ATM hong omlai zawmah leh zangkhai tuan mahmah lai ding hi. Van kikhakna lam ah leng Lamka apan gamdang thot theihna courier service leh post office-te a function lai hi’n theihtheih in om hi. Sum le pai bangzah hiam seng in chiklai peuhin i khak thei hi.

Khualzin dek teng van khak teitei sawm mi tamtak om hi. Khualzindekte’n amau’ mimal van sang in mi piakkhawm van a puak ding uh tamzaw sek hi. Khualzinna a van hauh kichi a buaihuaidan khualzinkha ngeiloute’n theilou uhi. Mi khat khualzin khe deklai mi tuamtuam in van neu chikchik pawsak in thon sek uh a, himahleh huchibang vante akigawmkhawm in tampi phasek hi. Khualzin dekpa’n nawlkhin dek leh van khakdekte heh utlai chih khawng hithei hi. Tuimal kigawm khawm in tuipi a bawl chih piandeuh in mi tuamtuam in van neu khakha akhak chiat chiang un, air bag 2/3 pha baih nuam mahmah hi. Train apai dekte’n bus station apan train station tan coolie a lak uh ngai a, train a cabin neuchik sung ah dongkholh mahmah a, a mun atun chiang un train sung apan station pua tan a paina ding un Coolie lak ngainawn a, taxi ah leng tamtak senlawh sek uhi.

Mi khenkhat bang in ompih ding khawng zuisak zawmah in, a tonpihte ading in buaina liantak tunzel uhi. Eilawi kimai ngaldan bel hoih mahmah a, himahleh, bangchi zawng a kimaingal kha i diam chih bel theih hituanlou hi. I theihdia poimawh mahmah bel mi kuahiam khualzindek mi i zuihsak nop leh i zuihsak tu di/pa kiang ah sum ki ningching i piak ngeingei ding ahi. Etsakna ding in, Rs 1500 bei ding ahihleh, ann nekman leh a tuamtuam ading in i zuihsakpa/nu (a tonpih pa) kiang ah Rs 2500/- tan bek i piak ngeingei ding ahi.

Lenna a paidek te ading in buaihuai sem a, Indigo, Jet, Indian Airlines, King Fisher, Air Deccan leh adangdang a tuangte ading in van puaktheih zah/Kg zah bikhiah in om a, huai a khen ngeingei leh sum tamtak sen ngaisek a, khualzin mite’n a luggage uh a excess ziak in bangzah a sen lawhsek ding ua chih theih haksa mahmah hi.

Huaiziak in a poimawh tenten document khawng lel kikhak ding ahi. Akhente bang in meh khawng tampipi kipawsak. Train sung ah se man zawmah. Apawte adia buaina tun hikha mawhlou ding hi. Mi’n hon sel ding akisuanlah man ua i vante hon puaksak maimai ahi chih i theih uh deih huai a, huaiziak in, khualgam hiaitan a van i kikhak ding aleh na singpi mandi/coolie mandi chi a Rs 50/100 tan bek i piak tel teitei thil kilawm hi. Ei theihlouh a ei van ziak a sum tamtak ana senlawh ding uh thil lauhuai tak ahi. Khualzinte van kikhak nawn kei ni, chi i hi kei a, i kikhak leleng a khakdan siam in amau’ senna leh buaipih dingte i theihpih uh poimawh chihna ziak hizaw hi.

Source: www.zogam.com

No comments:

Post a Comment