Sunday, August 05, 2007

Zogam Masa


Rev Thangminlun Mangte, Korea.


Zinglam dak 1:30am pel in ka giahna ding munuh ka tung pan uhi. Huaini June 17, 2007 zing tung apanin vuah zuk chihtak in a zu a, nitak dak 9:00pm in inn apan kipan khia in zan laiin Gyungi-Do, Hongchoeon river lam zuanin kei leh ka zi nungak nou nih in car in hontaipih pih ua, gamnawl mahmah luidung ah hontun pih maimah uhi. a pal zou khom ding.”

Ka kuantung un khopi sung a kipan in express way/highway kaman ua, lampi lian pipi hoih taktak tung ah 120 speed val vengveng khongin hontai pih teuteu ua, nuam mahmah, huchia ka taitai laiun, dakkal 2val bang kongtai khit tak un tuh, lampi bang ana neu hiaihiai a, himahleh a hoih ngei a hoih, black tapping akim ah road guide ichi hiam fancing te banglah chu hon tekelkel in, a koi leh a tang ding honna kohmuh ziahziah mai ua, huchih laiin, eilam gam toh kibat na mahmah kongtung utuh lunglen huai in lawinu toh Khuangin kiphasuk dek ta hia leh? Khong chin kaki dong tuah maimah uhi. Lampi kim ah light bang a vaksak ua, zankhang pi ahihman in gamla kimu ban chiah lou, lah nalh leh lunglen huai mahmah, vuah zu ziah2 zomah ahihmanin I Zogam ngaiin lungzuan simthu khaubang kasut tamai ve ua.Huchin ka giahna ding mun uh katun takun, kou ma a ana kuan Tuailai leh heutu khenkhat ten in lian loulou a kilam, room 3 ana luah in room khat ah kou tun ding ngak in ana tu khipkhep ua, katun phet un khut bengin honna muak ua, kou le Anyung-asei-yaw, khamsa-hamnida chin kalawmte gel utoh room sungah ka lut ua, huaiah Pthian phat a lasa leh, thumkhomna kaneih zawh un thugenna hun ken saulou “Pathian in thil bangkim hihthei ahihdan” sharing kanei a, huaizoh in ka biakna hun uh thumna a zohbawlin, nektheih tuamtuam nek leh kimawl kipan in zinglam dak 5am tan kasunzom uhi.Huchia lumzek chihleh 7:15am in zingthoh honpan non ua, kei le kindeuh a ka thoh leh nga iva beng diu honchi laizang ua, kazuih leh ka giahna khangzek uh tuivai dung bangdeuh mai, siangthou leh kilawmtak kiang ana himaimah hi. Huchia kong dak velvel leh ka omna mun uh Sinzawl leh Khawkawn kal Tuivai dung ah om bang kakisa khadek zezen hi. Amun anuam in a siangthou a, zo huihkhi siang mahmah ahi mai hi. Nga bengin len bang ka deng thethu ua, nuam dek vanglak. Asiam lua ka omlouh manun tambel ka khuhkha hetkei ve ua.Ka gennop pen ahihleh, Korea leh Zogam kibat dan leh chituam nate ahi. Korea pen ka tuntung apan kamuh leh kangaih tuah danin Zogam imuh chianga I om dingdan amau ana chiamkhol uh ahive kachi hi. I kibatna leh kibat louh nate uh:

1. Ahamphat na mahmah uh bel, chikhat, namkhat, paukhat ahi ua, ahih peuhmah uh amau a hisuk pahpah. Eibel mituam, pautuam, namtuam, Zomi sung a omkhom te nangawn ki huituam, la neuneu lai eg. Mangte, Hangzou, Ngaihte or Guite inkuan…etc. etc. mizah iphak zoh louhlouh maizen utoh maw.

2. Agam uh tanggam ahi a, himahleh a sing le loute uh a kem siangthou ua, luidung te bang hoihtaktak a chei/jun in, hunnuam zang ut te ading a zat theih ding in a bawl uhi. Huchin hunnuam vazang te bangin lah a nekna nung uh paih thang mai chih omlou, amau ninteng mah kipuak khiak in a paih na ding mun mah ah paih geihgeih uh. Enbel, sing le lou kep naksang a I zat louh ding nasan uh sat phon teitei, lamkiang nai a omkha te bang khangkhe sak moh hial. Luidung kep nak sanga amanphat na le theilou hilai maw. Kem in hiaite zat banga zang di chita leng I dinmun tak bangah kuateng i hoh ngam maizen dia? Mi hing lah chu ki it mahmah lou, ki sukbuai ding kia himai, bangzah kanek sak thei dia chih I lungsim uh ahi. Amau bel ki hihbuai chih omvetlou, min ipoi hong khoihkha ahihkei nakleh ki ngaihsak chih omlou, peace tak a kiom chiat. Eilam hileh, a zukham toh, sum deih toh a puakthei toipawl toh kidaih lah thei lawtel le kilawm kasa ve.

3. Development toh kisai ah I et vengveng leh, amau loi haideuh ahi di uam ah, lampi bang se naikei lele bawlbawl maimah un, hoih a hoih thei zomahlai. Lamka apan Tuivai tankhong hiaite lawi in khatvei bang hong bawlsak zual le uh chih bang ut huai zezen. Amaubel ka bawl ahoih keilaw dia ka minthang kha ding e chih lau hilaizang un maw. Eilawi bel, bawl hoih law kha dia kei tan di a omkei kha ding chih lau. I lauh uh kibanglou lawtel ei ve. Hiailam sau gen kei ni, I govt./igam paidan ahihman in (temtat te pu kigen toh kibang lel hipouh hang). Heutupa Rev. Ginsianthang in SSPP net ah achih mah bangin ilampi te uh amau lou lampi/saptuam khat thumna mun lampi te sang mah a le hoihlou zaw lai chile ki gen uang lawdin ka gingta kei.

4. Diktatna lam ah gen nawn leuleu le, Korea ah bus handyman or conductor chih omlou, a driver pa kia himai. Ilut tung chiah a kongbul ah sum ipai na dingtan adi kipiak chiat, kuamah a next stop (naichik) a kumdek tenle anai lua a chia athon a tuan sawm tuanlou, or card zangten kongah ilut phet chia tat in I kumdek chia khatvei tat naw huai himai. Zogam ah, bangchi leh ka free thei de aw? Chih lampang himai i attitutude uh. Zu kham man di nei, lah bus tuanman di neilou chih khong ithan sak mahmah te lak ua khat hizomah. Amau chu naupang te bangle amau toh kikhom a piak di zah mah uh om in, huai teng pedia kichil/sinsak pah dan eive ua.

5. Zu kham an kham te gen nawn leuleu le, amau eisang in ana pilzaw deuh ua, kisual a phattuam louhdan a thei ua, ki liakkha dek zezen in kina mah le uh khut kha masa ding a om kei uh. Tutan kisual bongbong kamu kha nai kei. Eibel, neulai a te mah paipih lai (naupanlai a lawmte toh kisual laibang hon phok thak sak mahmah), a su masa sa azou chih ipaipih dan himok. Tulai ngialhouh kivuak kia le hun nawnlou, kithah teptep himai mahta. Lung kham huai ichih dek chia lah Jesu in hun nanung lam a thil tungding a gent e tangtun na hita mailou ding hia chih in omzel, huai ziakin zan hun bei dekdek ta dia, khua hongvak pahta ding ahih manin, Zomi te aw pilvangtak in om le kachi hi.

6. Govt. kianga kiphindan. Korea te leng kiphin ngeilou ahi laizang kei ua, himahleh bandh ziaka bazaar kikhak, gari pailou chih khatvei le ka omsung in kathei kha naikei. Ahih dan uh hoih leh zuih tuak kasak mahmah, alungkim kei uleh a deih anget ut nate uh office kong khong ah ava kiphin/vatu uhi. Pawlkhat te lungkim louh ziakin a dangte business ahih buai khatuan dekkei hialve. Eilawi la bang chi? Manipur chi lou in bandhpur chilele dikzaw talou di? Inkuan khat kinak khakziak, ironba bawl pen thaklokha chih ziak khong lel ale Tedim Rd. bandh ut phial ta. I strategy uh khek hun lawta hive aw, kiphintheih na omsun sa mawk hanga, den chia I makai ding tua student te bang a siamsinna lam uh iawlmoh sanga, bandh khum ut, huai khong bandh lohchin na dan a ngai zawmah lai…sah deuhlai zaw ive ua.Ka ngaihtuah chingin, I Zogam leng mi gam sang a niamzaw/sezaw tuanlou napi, bang dia ei aneitu teng it a kempeih lou imai zena? Mite gam banga bawlhoih theih leh kep/juun theih luat hia, bangdia I gam I lei kep ding huchi thasial I mahmah de aw? Govt. lam kia mohsa lou in ei a sunga teng te kingaihtuah thak vekle ut huai petmah. Heutu makai te kia le hilou, a mipi mahmah inle mohpuakna tampi neikha ihih lam uh theithak le uthuai kasa petmah. Huchi lou in zaw, heutu te kia inle a zou kei ding ua, MLA te kianle a zou tuan kei ding uh. Govt. properties/van te lah ei a salou mok, Govt. in lah honpuah ut lua fund tuamtuam hongpai zel, lah huaite koilam tung khin? Fund hongpai te lah alian pen apan aneu pentan in ki nek huan. Bangchin I khang ngei mahmah dia? Laphuak tun, “Juang dingin Zogam juangse” ana chih mahmah dik sa ing. Singkhual gamvangla ah kahei zong in ka pianna Zogam hi. Ka mel ka puam Zomel Zo sisan mah hi. Kithah kimat nagam, bandh leh kiphin nagam ngai nawnkei ning chidek sek mahleng, ahi thei mahmah kei. “Aw Zogam aw lungzuang ing, haambang na vai lou aw….” Ka piankhiak na kalutang phumnang Zolei, kong it hi Zogam aw.Hiaibangteng I tuah hang lungkiak huai in kasep kei. Bangziakin? Siamsin momnou te kilbang khang siausiau ta, mipil, laisiam leh hausa tam dedeuh, idinmun pen hong hichi gige lou hialding. Tulel a Lamka khosung lampi bawlte bangin le hoihbawl tuak mah2 uh, kipahhuai lua, mihoih leh pil tam dedeuh. Mi nget ding lau kei leu ilak ah sumhau/hausa tam mahmah ta, himahleh i dinmun in a chinlouh ziak lel a kisel phot lai. Hikeileh, huaite khong development work a dia invest di hanga, muhtheih a khang dia Zogam nuam hong hipah ding ahi. Gingta lou simna di hang a theihlouhkal a hong kikhek khe thouthou ding ahi. Korea bangle tuma kum 30vel paisa in, haksat na thupitak ana tuak ua, inkuan suansam, nekding neilou tampitak ana om ua, himahleh a policy te uh hong kikhek in, a heutu te banguh hong kikhek in, diktatna toh na honsem ua, huai apan muhtheih bang hial khop a hongkhang khia in theih louhkal in hiaibangin gam khangkhia leh hausa hongsuak maimah ta ve ua. Igen taksa mah bangin, a gam leiphah Zogam himai a, mual-le-tang in dim a, Seoul khopi lai nangawn munzang hilou in, a laklak ah tang sang loulou bang om in kilawm in hoih mahmah a, huaite ka muh chiang in amau Zogam ana mu masa uh hita e…”denchia kou om dingdan nou tua ana chiamlok hilel uchia” honchisak a, kipahhuai kasa himhim hi. Zomi te aw ki it in kihomthoh mahmah ni, denchiah Zogam pallun ningzu idawn khom man kei kha ding uh.

“I gamlei en zuun keile kuan hong zuun ding hiam? Nang leh ken igam zuun leng igam hongpal dia, nang leh ken

No comments:

Post a Comment