Friday, September 05, 2008

Pupate’ Thugousiahte

T.Thanga Tonsing M.A. (Hist.)
LL.B., B.Ed., PFM., BD., PGDHRD, Research Scholar
M.U.Campus,Canchipur, Imphal.


upa Thugousiahte thei a zuite a dam sawt uhi. Hiai thugousiahte Khovel vannuai ah, Vellore Hospital leh America University te ah simding muh in om zenzen lou ahi hi. London te War Meseum sung na ngawn ah leng muh theihin a omtuan sam kei hi. Khovel a Zomite kiang kia ah muh in a naom hi. Tua thugousiahte tuh hiaite ahi hi:-

01. Na nu lehpa thu mang in, huai lah a nahloh pek ngal a.

02. Luinak ah ek na tha ding ahi kei, luinak ah inlam in nateng dingleng ahi sam kei hi.

03. Na pu na pate gamgi na kheng in na bawhse ding hilou hi.

04. Luitui luanna ahih kaleh lou tui leh lampi na khaktan ding hilou hi.

05. Gamna vakna mun ah SIH kichi himhim kiang naizek ah ek nathak ding hilou hi. Ahihkaleh tua sih munte ah thaang nakam ding hilou hi. Meithal na tawi ziakin, tua sihmun ah sa nachang ding hilou hi.

06. Lou na neih namun ding hiam, ahih kaleh nagam vakna mun ah Singgawphel kichi singkung na muh a leh nasat ding hilou hi, khovel ah hinlai na ut aleh.

07. Na inn ngawng hek ken.

08. Singlubul kichi himhim namuhkhak a leh na zahin natem in nasat ding hilou hi.

09. Pute lou taw vat theihlouh, pute inkhang ah leng ten theih louh.

10. Na zi a gailai in Ganhing kichi himhim that leh tua gaw vangte leh lei kaw vangte huk phal hi lou hi.

11. Piangsualte musit in chiamnuih bawlna dingin namang ding hilou hi. Asiampa aheh kha ding hi. Nampilten hiai bang ahih ngeikei uhi.

12. Na gam vakna munte ah ahih ka leh louding na vatna ah theikung anuun hiam a ka hiang hiam nasat tanding hilou hi.

13. Zawng (Monkey) A nuta ua kipomlai sa na duh mahmah ziakin kap mahmah ken aw, na inkuan uah buaina a hongtung ding hi.

14. Gamsa himhim a nou neih hun in kap ken sa, kaduh chih ziakin.

15. Nungak leh tangval lumkhawm namuh khak a leh, mual leh mual akipeh chi in thumvei kikou in.

16. Vahui sih hiam, vasate sih khawng vangphat thu ana muhziakin, tua mun ah thang na kam in gamsate, vasate na manding hilou hi, Dawi kumpipaten, na tungtang thu ah vai a hon hawm khum khading ua, natu nata khang tanin na pawzou kei khading hi, pil vang in, nang sa duh a chiak gige pa aw.

17. Sakei in na kichiam ding hilou hi, a biktakin nungak leh tangval ten hiai sa kei a kichiam himhim louhding ahi.

18. Galdou ding ana kuan a leh Numei kichi himhim a taksa uh leng na suk khaklouh ding ahi. Thautang in numei tung a tatsia te ahi a zon masak penpen.

19. Teksiate hihkhase nuam khang, amaute kephoihtuh malsawmna thupitak lah a hong hingalsi a.

20. Ganhing kichi himhim te kimawlna dingin mangken, gawhding nachih a leh siang taktak in Gou zaw vanglak in, na huchih ka leh a paap/a guun na paw zou ding a hia ?

21. Misi luang napuakna mun ah Gari a siatna om hetlou in, a hongpai theihka leh, tua misi pen, amin in sam inla, intung ding i hita uh, hiai mun tak ah kakiang ah hongtu in, i tukhawm ding chilechin, tua nagari uh a hongpai maiding hi.

22. Gamlak na giahna munte ah Meipi sep lechin Gamkaupi hiam sapi sa neu gulpi, gul ngan, chihte tanpah in a hon naih ngam kei ding uhi.

23. Pupaten Gamkha (May) in gamgiah siang lou in ana ngai uhi, dawi ten kumteng in khatvei suang a lep hun uh ahihziakin.

24. Lou khunglam ah mankhog kam aphalkei uhi, I kha a awkkha ding chi in a lauh bawl mahmah ve uh.

25. Thangtom gul khenai muh a siang kei achi uhi. Doktek lampi ah ana ham intuh u pa ten tuah sia thusia kihilh na in atheingal mai uhi.

26. Tui vamit omna mun leng dawite tenna ahi chi in ana mul-lit mahmah uhi.

27. Upaten thang leh vil a phal kei uhi, pheisam toh kituakthei i hihziak in, ahon that ding chi in a nadeih kei uhi.

28. Gamlak a AISA em aphal kei uhi, Sahang in a hon khem nuam chi’n, gamlak ah lou buk ah ngavok em leng a phal kei uhi.

30. Lamlai khawng ah ek leh khak suah paih theihlouh dawiten leng lampi mah a tawn ua,ahon hamsiat khading achi uhi.

31. Lou buk ah sunlai in Numei ihmut theih louh,mahni pasalte bangbang Gam mihing a hongpai nuam in numeite a lup pih ut viau uhi.

32. Nauneih zawhphet a numeiten meikhuk a mei sawntheih louh.

33. Gam lakah kikou phallouh, Gamlak ah theih ngeilouh mi hong kikoute dawnding ahi kei hi, dawi kikoute ahihziak un, tua gam kaupi dawi pen a kal khat mual khat hizaw mah lai hi, lauh huai petmah ahi hi.

34. Lou vat lai a lou vatna mun ah zawnglu hawm omna, sing gawphel omna, sih mun, singlu bul omna munte vat mahmah louhding ahi hi.

35. Khualzin ding nikhat thu a, sim leh mal a kikhen upaten adeih kei chitchiat uhi.

36. Upaten Tangval lai in saisuang kung, thei nuun leh kuva kung, Juby kung chihte suan hoih lou a chi uhi.

37. Naupai lai in Numeite hanthak ah hoh phal ahikei hi.

38. Naupai lai a puan rong neite khoih himhim louh ding ahi.

39. Mahni zite gailai in tungman khoih theihlouh, naupian zawh nibangzah hiam sung tan inle pa ten nang/khau hek theih louh ahilai hi.

40. Lampi lai a Aktui om mawkpen khoih theih louh ahi.
41. Lou buk a patung huan louh ding.
42. Pute toh lou kigaldot theih louh.
43. Khiang sing hawmsung ah tui omna ah aisa ompen tua aisa pen khoih sianglou hi.
44. Baaksa leh Khaukhup nekkhawm theih louh hi.
45. Aksa leh khau khupsa nek khawm theihlouh ahi.
46. Uiten sikha a muhthei ua, zawhngeute sikhate tang in thusia hilhtu dingin a hong ham saksek uhi.
47. Khawsung ah sakhi a honglut chiang in ahoihkei, mi upaten zek in a ngai uhi.
48. Zinling ding ganhingten a thei ua, Pu Chill in a theihoih pen hi. Tsunami tuipi kihawt ding tuh saiten a thei ua, Apu ten a theikei ua a khaw nungin a theisiam pan phet uhi.
49. Pangpalek (butterfly) ten galpi thupitak hong om ding chihgen lawkna in a siing asim leng dup-dup a omchiang in sisan suahna thupitak a kidouna a hong pawt khepet mah hi.

50. Vanlai zawl kimlak ah Aksi mei khutung ahong kilat chiangin leitung ah buaina gal om ding chih etsakna leng ahi hi.

51. Khosung ah Zawng, Sakhi leh Khahpi kichite a hong tunchiang in a gam pumpi ah buaina kidouna hong tung ding ahih ziak in sikhate tanpha hong kilak uhi. Hiai bang thil khovel kidoupi nihna hun in Ukhrul khosung ah anatung ngeita hi.

52. Na puan deihmahmah lai khat, Zusa in hiam in a pehkek in tuh, thilsia hongtung ding chih genlawkna ahi hi.

53. Na gamkuan nading ah lampi ah gulpi in lam ana khak a leh kik zawmai in, Pu Raja Goukhothang, General Thangal makaih in amat ma un hiai bang thil a natuak ngei ta uhi. Lampi ah gulpi hilou DOKTEK in hon hamkhum in tuh thilsia natung ah om ding chihna ahi mai tave.

54. Na lampaina ah lawm khat dawiten, sikhaten amat ua, na kikaih tuah ua na kaih zoh keiding a leh Pathian la khat angaih angaih in sa inla, Bible tang natheih te nakpitak in gen le chin, Jesu min in nou dawite ka hon hawlmang ahi, chi le chih a tai mang ding uhi.

55. Numei khakkhiaksa ten nunglamte sawk kik siang vaklou in a ngai uhi.

56. Zi leh pasal kitenna ah kiseng lehtun a phal kei uhi, upa ten sihna in a zui ut mahmah hi achi uh.

57. Numei man in kuamah hausa a om ngei kei hi, Numei ten vangneihna insung ah a hon pawlut uhi.

58. Gamsa, innsa himhim ah nek zawnna dingin a hun tawk theih dingin a hoih hi, a hun geih theihlouh chiangin tua sisan a nekzonna in siatna insung ah hontun ut mahmah hi.

59. Gamsa ahi chih ziaka a nakap a, tua na sakap nava etkik aleh, tua nasa kaplup pen in a lu ah sam khawng mihinga bang in, numeite a bangin sam kiphek aneih in tuh, khomual ah salung tawi in, ngaihdam nget hoih hi, gamsa dana ka muh ziakin kana kap kha uhi, hon ngaidam un, chi a nget ding ahi.

60. Buh tampi naneih a napuak khit ding ni’n, lawhpi dimzah hiam, sengzing dimzah hiam, phazah dim zahhiam ah, koih khia inla, hiai dan in thugen in “Noute toh lou na i na semkhawm ua, a zu a ham thuakin, tu in Pathian lungzai venna ziakin hiaizah buh a kila thei a, tu in noute nek dingin, muhtheih leh muhtheih louhte aw, hongpai unla, naduh zahzah uh, hiai singbul ah ka sungkhawm hi” chi a paisan a nutsiat ding ahi.

61. Khanglui upaten gul khe nei muhsiang lou in a koih uhi. Aisa huanlupsa a bel a kipan a hongpawt khia le a sianglou in a koih uhi.

62. Sa-sin salung naupang in nek theihlouh a chi uhi.

63. Vamim sa neksianglou achi uh, aziak tuh i khe nuai a zau ut.

64. Kisualziak a heh, lungtawm guihziak in mahni pianna pate zahmoh amat, hiai tuh a sianglou pet-pet in a ngai uhi.

65. Upaten han tohsa a koih leng a deih kei uh.

66. Hansuang gelh khit sa sawtpi diah/koih le phallouh ahi.

67. An neklai a chiamnuih bawl sianglou in a ngai uh.

68. Mahni nasepna vanzat, khut zat thil khat kilawm loutak a kiatsak khak tuh mi upa ten zek in a nei uhi.

69. Na dam sung khaw sakna ding ahoih hi in, asia hongtung ding thilte, na sa mat ding tanpah leh na lohchin ding tanpha na manglam in, a hong kihilh ngei ding uh, na Bible ah enchian thak thak mah in, na mang a hoihlou nasak aleh gam kuankhe dah in. Upaten saaksih/sihsia ding a ki pumpelh thei ana chi uhi.

70. Sa himhim leh pateh kichi himhim nek khawm sianglou a ngaih ahi.

71. Lampi na paina ah lamsak lam ah dailen theihlouh in a ngai uhi.

72. Khangluiten, Nungak leh tangval kihelna ah, a kuazaw pen hiam in a veih a teh khak in tuh, kiteng lou ding chihna in zekin a nei uhi.

73. An nekna ah gam kuanna hiam, inlamah hiam, kausiah bawl ngeingei ding ahi.

74. Gallak thil himhim mimal in tan sianglou in a ngai uhi.

75. Kumpi leh Hausa khohausa thah ngeina hilou in a ngai uh.

76. Khovaklai a pem ngeina hilou in a ngai ua, Ak masa khuan matham in, i pipute uh ana pawt khia, ana pemkhia sek uh.

77. Na jalmang a siat mahmah a, na lungsim a nop kaleh, tua ziangkal na dai len laitak in, tuzan a ka mangsia tengteng a takin, bangmah ka tung ah hongtung kei hen, hiai ka ek thak khiak a mangtamai bangin mang hen chi inla, tua zoh a nalung kimzohkeilai leh na khe langkhat, na taklam khe in khukdin inla, na veilam pen khukdin lou ding in, na khut ah Bible tawi kawmin, Pathian kiang ah thum lechin a damding hi. Aman thil teng ahihtheih ziak in.

78. Nupa lupna tung a zan ihmut hun a kihou suausuau upaten a zadah mahmah uh.

79. Gamkuan na ah, annek valte paihlouh in tunkik in, hoihtakin, singbul kal ah koih ngei na hi’n a ngai uh.

80. Zan khomial a na gam vakna ah, nagammang a leh tua singte khoih le chin suah lam pen ana lum hithit lai ding a, tumlam pen an vawt ta ding hi, huchi in na mai nawt na lam ding na theithei ta ding hi.

81. Gamvak sapel ding a nakuan chiangin, pau kidam ding ahi, pausiat theih ahihziakin, hong lohching un, chihle pausia tanpha a ngaih ahi.

82. Ni thum khawng vuah a chiin nungin, khua pha tading hiam, zingchiang in chih na theih ut a leh, tua inn nuai a akten vuahzu nuai a an a zon ua leh, vuahchin lai ding ahi chihna ahi.

83. Zi le pasal kineihna ah kilaktuah kiseng butun adeih kei uh, luang kikham teitei ahi achi uh.

84. Nekding taksapziak a Buh hong ngen tuh nolh ngeina hilou chi’n a tawm-atam gen louh a piak teitei di’n a ngai uh.

85. Upa ten zite man neksiang lou in zek in a nei uh.

86. Kiteng ding a genlemsa, ahihziak a luang hong kikhamkha zek in a nei ua, kiten hunding a nung sawt tak in a bikhiah thak uh.

87. Phialphiah, kawlgit chihte innvasa himhim nek siang lou leh thahsiang lou in a ngai uh.

88. Mi hansuang doh Memorial zahtakin, mikha a dim ziak a Pathian toh kithuahna zia ua, Pathianin laphuah theihna kha a piak a, la kiphuakte ka thei zaw in ka siam zaw, hiai zaw a dikkei na chih ziak a, mi la phuahsa na khensak mawk mawk te pilvang in, Nang tua la kiphuak lai in kaw-om nahia awi? ki velthak mah in. Pastor 600 pension sate kiang ah leng Pathian in la phuahtheihna kha tunitan in petuan zenzen lou ahi, chih thei in. Translation kichi himhim ah lungkim chih om theihlou ahi, mi hihsa tuh hihsa ahi mai ve, nang mipil in a dang pankhe ve, mihihsa khengkual sese lou in. Hiai tungtang ah khasiangthou leh mihing hihkhasia kha in, nangleh na innkuan Pathian thangpaihna thang ah na-awk khading hi. Kivelthak mah in. Hiai zaw chinlouh dingin ahoih mi upa thil gel detdet ten zek thupite lak a khat ahihziak in.

89. Pute leh lamsak neh zohlouh, pute malsawmna tuh tate tute hinkhaw nopna ahi.

90. Mi tagah liangvaite panpihtu Pathian leiba ditna ahi.

91. Na kongpi bul a khut doh honglut ziakin na thupina leh na mihinna chetna ahihziakin, tua ni akipan in na hinkhua tuh Mosi record bu ah na tanchin gelh lut ahita. Hiai tuh nawlkhin ngeina ahikei hi. Hiaiziakin na damsawt nading tuh hiai khut adawh kipahna malsawmna anahizaw daih hi.

92. Huihpi leh, Kek kiaklai leh Van-ging dumdum lai a pautheihlouh a chi uhi.

93. Mikhual khualzinte tuidawn ding it asiang kei.

94. Lampi apaina ah a tekdeuhte paimasak ding, akhanglaite anung lam ua pai ngeina dan ahi. Gamsate leh innsate a biktakin Lawite a gamgiah na uah a liante a sik ah kivual in, aneute alai ah a giaksak uhi.

95. Pute a pemnung uh hiam ahih ka leh a innvante uh laksianglou hi, a inn uh luah leng sianglou a ngaih ahi.

96. Innlam chiangin akhanglam ah khuam kek theihlouh, sot theihlouh.

97. Lampi khualzin lai in Lui ah tui a hoih chihziak in kibual ahihkaleh tua lui ah tui a vakizap theihlouh. Khualzinna ah gamsa vapel hiam,sa hawlna ah vatel khawl louh ding, mi upaten deihlou uhi.

98. Mahni pate’ inn a kipan inn tuansa Innpi alehlutkik nawn leng khangluiten a deih kei uh.

99. Gamlak vakna ah min’ sa akaplup a leh, tua Ni lah tumta ahih chiangin, A mahkia in paw zoulou ding ahih a leh, tua a sakap tungah a dial hiam, nahpa sawlbok toh a tem nuasia in apaisan ding ahi.

100. Vokpulsa, sialpulsa zuak ngeina hilou, izuak a leh a zuaktute leng kipul theihi chi’n zek in khang luiten a nei uhi.

101. Mahni zite gailai in Aisa sawk a suang leptheihlouh, luidung hoh theihlouh

102.Nau neihni zing a pasalten nasep theihlouh

103. Mikhatkhia khualtai theihlouh.

104. Sakhi manlou ngaltang tum. Same in khumtaluaning achihleh a mak.

105. Bawih in kamei sau heh achih leh tom na’n anei.

106. Vokkhial gamta in vokpi kuun ngak a suan.

107. Ana kihem un, mitbei-habei hongtai ei, hiai tuh suang tum khukchiang a gen masak ahi.

108. Nahke awn in nahke mam a suang hi.

109. Sial in siksik leh neknek a thuah

110. Deih kop sengvang pua.

111. Papi nih kina uh:” Nangbang simmoh phiangsan ding hilou ka hi, Humpi ka thah, Ngaltang ka thah”, a chih a leh alawm in “nang maw huaite na thah, ken talpang a lamzawt ka thah, tau litlit ka thah”, achih leh zou.( Talpang tuh= Tengkol chihna, Tau litlit = Vamim chihna)

112. Khanglui upaten Ganhing himhim a melhemna dingua khoih a khah louh ding, eimah taksa tungah hong tungkik thei in a ngai uh.

113. Thaangkamna a veihteh leng khanglui upaten a deih kei uh.

114. Lampi napaina ah sikha in a hon khetulsuih a leh, nang hongmasa phot in chi in lampi awn le chin apai masa mai ding hi.

115. Singkung ah abiktakin zawngtah kung a kipan in mikhat a hong kiat leh ka deih lai na chihmannakleh, tua na lawmpa sung ah Tulum lutman lou dinghi chi’n khanglui upa ten gen uhi.

116. Gammang lamkal ah tuahsiatziak in siluang giahpihna munte ah meipi meitual seplechin bang mah thawm omlou hial in khua ahongvak mai ding hi.

117. Gamgiahna punpeuh ah ahihtheih aleh thousilen kizak ngeingei ding ahi. Gam thoukangpi kia hilou in, tua Gam kaupi pen thousilen sung ah a hong lut theilou hi. Huan, zanchiang in meipi/meitual chih in gamsa gilou ten a honlau ding uh.

----------------------------------------------------
[Hiai thugelh SSPP Diamond Jubilee Magazine, 2008 apat Editorial Board te phalna to hong kisuah sawn ahi. - Admin, Zogam.com]


Source:
http://zogam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=4311&Itemid=32&mosmsg=Comment+saved+to+content+item%21+If+the+comment+is+not+related+to+the+topic%2C+it+will+be+deleted.

Tami article ahileh Zogam.Com administrator phalna ngah ahinalai hi. I Zo ngeina leh i pupa thugousiete thangkhawn te'n a thei diing uh deina toh lahsawn ahi.

No comments:

Post a Comment