Friday, March 23, 2007

Missile: Geen minthang mulkimhuoi gaalthuom

Kum zabi 21 hun a kidouna phuol hivateh lou a innmun apat kikaap thei vazuouna, gam changkaangte’n aki muonpi mama uh, nuclear bomb kaapkhiet theina di’a vanzah, nuclear bomb akigenkha leh minlawh a um zing “Missile” thu gen diing ihi. Nuclear bomb kichi haattah leh sil bawlthei tah hinanleh, missile ulou in, bangmatan atung jou sih hi. Tua ahileh missile kichi bang ahi talawm lawm diei. Scientific kamteng zahna tampi un diing ahiman in tuate pen Zokam dan a koisuh di’n iki theisah masa hi.Missile kichi ahileh thaneitah leh kintah a kikaapdoh gaalvan zah chikhat ahi. Aleensau dan zaat tuom chiet hi. Suong sephana apat saili kaapphana tan zong hithei a, ummun apat gambup dang khat tan zong leeng tung thei gaalvan ahi. Missile kichi chituom tuom a um hi. Tuate ahileh guided missile, aerodynamic missile, cruise missile, ballistic missile chite ahi. Tuale anei ah I get thei dandan in I gensuh nimnem diing hi.Guided Missile: Guided ahileh atomkim in, “puihuoi/etkol” chi ahi. Guided Missile ichi chieng in Missile puihuoi thei a um china ahi ngeng ngong hi. Tam missile ahileh gaalte panmun kaapna di’a hoi mama ahi. Kaapkhiet a umsa a tuhna diing mun atuh masang a I deibang a heikawi thei ahi. Tam pen rocket chiding hinapi’n nuclear bomb pawthei a bawl ahiman in missile chi in a um hi.Aerodynamic Missile (AM): Aero kichi huikhuo china ahi’a, dynamic ichi kia chieng in thahat ahilouleh thagumnei china ahi. Aerodynamic Missile kichi huikhuo a gaalvan thahattah a kaapdoh chilei theisiem huoi pen di’n ka gingta hi. Tam AM ahileh huikhuo a kikaapdoh gaalvan, atupna mun tangtah a kaaptu ahi. AM chi 4(li) in khen thei hi. Tam chi lite ahileh ataangpi’n naitah a gaalte panmun kaapna zah diing ahi deu hi. Chi lite ahileh;(i). Air-to-air missile: Huikhuo apat huikhuo a kidouna zah thei leh leenna leh leengna leenglai kikaaptuona a zah diing ahi deu hi.(ii). Surface-to-air missile: Leitung apat huoikhuo a vanleeng leengte kaapna diing ahi.(iii). Air-to-surface missile: Huoikhuo apat leitung a gamtaangte kaapna hi.(iv). Surface-to-surface missile: Leitung a umte leh leitung a ute kikaap tuona diing a vahzahte ahi hi.Cruise Missile (CM): Cruise Missile ahileh tembawhpi apat ahilou leh vanleeng apat kaapkhiet ahi deu hi. Tam cruise missle ahileh atahsa a bomb umsa, I dei bang bang a puihuoi thei missile ahi. Tam cruise missile in vanleeng bang in haa anei a, tuaziehin sau tahtah aleeng thei hi. Mani kipuihuoi vanleeng zong akichi hi. Nuclear bomb sese hilou, apuozaah thei siltampi puoh a, tupna mun alou theilou a kaapkha tei tei issile ahi. Aleenghat dan ahileh thawmging (sound) toh kibangphiel ahi. Radar (silsuidohtu) in amat ahilouleh amu manlouna di’n ngiem nounou in leeng zet zet hi.Ballistic Missile (BM): Ballistic (Vanthamzawl apat lei lailung silbawltheina dungzui a kesuh) Missile in haa anei sih hi. Cruise Missile bangloutah in tapen ahileh khatvei kaapkhiet a a um nana naah leh puihuoi thei ahinawn sih a, vanthamzawl apat atupmun tangtah in a bawsuh vevaw hi. Mun gamlapi kaap I utleh van saangtah apat kaap angai hi. Tualou in zong, leitung apat kaap a, asaang theitawp a kuuitou vingveng a, hunkuomtah apha chieng a hingkesuh kia dia zong kaap thei ahi. Tuakhu ahi leilailung in atawpsuhkia ichina khu. USte’n ballistic missile khu chi 4 (li) in akhen uhi.(i) Inter-Continental Ballistic Missile (ICBM): ICBM ahileh tunitan a missle hatpen leh gamla tungjou pen ahi nalai hi. Inter-continental chipen gambup (continent) khat apat gambut dangkhat tan kaap tung thei china ahi. Kilometre 5500 saanga gamla zaw tan a zong kaap tung thei ahi. Tua hileh US apat India tan noptah a tung thei china ahi.(ii) . Intermediate-Range Ballistic Missile (IRBM): tam ahileh kilometre 3000 apat 5500 tan kaap tungthei ahi. UK apat India leh akim apam noptah a kaap khathei china ahi zeel hi.(iii) Medium-Range Ballistic Missile (MRBM): Tami’n kilometre 1000 apat 3000 kikaap tan noptah in akaap thei tham hi.(iv) Short-Range Ballistic Missile (SRBM): Tami’n ahileh kilometre 1000 tan noptah leh muitang tah in akaap thei hi. Continent khat leh khat kikaap thei tham china ahi kie tageet hi.India in Missile aneite: Midang gam apat leisawn hilou, India in akhutsiemna leh apilna liiulieu a alamkhiet, issile hunkhoptah aneita hi. Gaal dou diing hitalei zong kiuonpi kham ching mamata hi.Agni Missile kichi IRBM, kilometre 3000 leh 5500 kikaal a nuomna mun un kaap theina anei hi. Tam Agni ahileh Integrated Guided Missile Development Programme (IGMDP) panlaahna nuoi a siemkhiet ahi. Abahiengte ahileh; Agni-I leh Agni-II kilometre 700-800 leh kilometre 2000-2500 tan huompha a kaap leeng theite ahi. Agni-III ahileh bawlzaw sa diem ahita a, hinanleh etchetna (test) bawl nailou ahiman in taalat in aum nai tadi sih hi. Tam Agni-III in kilometre 3500 apat 4000 tan noptah in tung thei diing a, angiimna munte dihtah in kapkha thei diing hi.Agni bang a nuclear gaalvan tawkawi thei diing adang tampi zong nei hi. Prithvi in km 1000 tan huop a, Akash (surface-to-surface), Trishul (surface-to-air) leh Nag (anti tank) te zong mansa diem a koi ahi chietta uhi. Apoimaw bang a zah thei di’n kimansa diim diem ahita hi.Tam missile to kisai a laigel ahina ah, Zokam a genkhiet theilou tampi Mangkam um a, tuate I thei tawhtawh a hing kiguoltuoh ahiman in, simhah leh theihah abang hi. Ta bang lai I’ng geltam chieng in I literature uh hing khang lien di’n lam etna kanei hi.

No comments:

Post a Comment