Friday, March 23, 2007

Singneimi Lamkai Hiphuot Lihleh Leng!!!

Lemna-le-Muonna Tongluong..

By T. Zamlunmang Zou

"Ka khuta ka thau tawi, mawhna bei khat kaplupna hilou in ka nam-le-gam damna hing suohsah in. Amen"

Bang zieh a tam bang thulu zang a lai a’ng gel adiei, a ngol di kisa khat ata diei, ahisih leh bang a ngaisutna mawng mawng a tabang thute tamna a’ng suo adiei chi’n na lung himaw meithei. Ngaisut lawm mawng zong ahina hi. Khovel a tazapi bawl di leh sah dih um aa, a bang zieh pen tah a underground leader hinuom sese laizang? Tazang aw!!

Ni danglai in kam a pat thu pawt in ki taihil in, mite kisiemtha thei a, ki giingsah thei hi. Kam a thu pawt koima’n agiin nawnlou chiengin, chieng toh ana kitaihil jel uhi. Azieh, "Naupang ahoi diing na deisah leh chieng toh saat in" chi na hi ahiman in. Hinanleh tuhun chieng in koima chieng leh zeep a thungai leh siemtha thei a um nawn tasih chilei dih kha meithei hi. Tua ahiman in, singneimi lamkai kihi henlen, thauvui, thautang toh Zo suonte ahoilam in kitai hil leh chi kupnuomna toh tam lai hing kigiel ahi zawbou hi. Singneimi a pang nuom eisa khava u chiei!!! Hilaizang sing ei. A um a i umta ngal leh zil ding silhoi tampi umte kupnuomna ahizaw bou hi.

Singneimi lamkai hiphuot lihleh leng tamte bawl lou in kikoi lihleh sihven.

1. Tulai zaat (tribe) chin in mani singneimi kinei chietta ahiman in, koi zaat dangte poi khoilou ham kasawm diing hi. Tulaitah in bawl thei kisa in, I simmaw zaat tawmte tung ah siah(tax) vakhon lihleh phuot lei, ni khat ni chie I gaal diing aguuh a kisiemdap ana kihi khiin khien ahiman in, tuate bawl mawng mawng lou leh ngaisut a zong neilou kasawm ding hi. Manipur a eimite buoina zengzungte pi khat in khat tung a tax chivel adon zieh uh alehluh khulah.

2. Singneimi lamkai hiphuot lihleh leng, koi zaat dang, hamtuomte mun-le-muol, alamsa uh in-le-lou, aneisa uh sing-lesuong, alawsa uh sum-le-paai tualeh thagim a ahawsuo uh bu-le-baalte tung ah thunei sawm in vaihawm lihleh sih veng aw. Tua malah salah ah, tua bang ngaisut aum leh hoitah a kihouna toh suh chimit kasawm laizang sih diei.

3. Singneimi lamkai hiphuot leng moh, politiks, banglitiks, suoilitiks chivel a kisuh minsiet chite zumhuoi kasah lampang anahi diing dan ahi. Mipi deiteelna leh vawihawmna toh khotaang leh sakhuo lampang a pei zang zinzen pen ka siltup hi zing diing dan ahi. Sum themkhat lunggulna toh pawlmin suhmin siet chouh hilou, namsung, gam sung ei lawl hankhu kihong bang zieh a athulimlou diing pen sii toh kibang kasahte khat ahi.

4. Singneimi lamkai hi lihleh leng, ka dictionary a thuteng kimujou lou diingte: bias/ partiality sinei/langneina), obliquity, oblique line, greater weight on one side, prejudice, preproposess, favouring one party/person, opponent leh a dang dangte ahi ka gingta.

5. Tuathamlou in, singneimi lamkai hi lihleh leng, kanei a Zogam tangvalte pen koima’n nang tuami tuate pawl chi vakeute hilou in, singneimi ahilam uh zong koima’n athei lou di’n, umdan kilawm theitawp kahil sam sih diei. Pil vang tah leh gamtat khohei kilawm theitawp zang leh, kamsiem theitawp ban ah, michin panpi angaina bang a panpi di’n ki thuhil ngeng ngong ven aw. Samsau niapnuop, toka kawng tobou a kikhai deepduup chite um lou di atazang veh. Tuoleh Kiphausah deu a nang koi lah, bang kisa lah meithal chang na du a, chi kammalte zah kikhap zaih di hinalai!

6. Kakhawh ngai kia diing khat khu Ofisar hi ngal buongsam, a mipite panpi naahsaang a alawl hawm ding toh buoi a, Nehgu/tahgu chingte ahi leh thautang toh adehzaang tah aa, ana negu nawn sin aw saap, chi’a gel hawmsah peng pung dih.

7. Tualeh apoimaw pen a kangaisut diing khat ahileh, michin, namchin, hamchin leh zaat chin toh kituo leh muonna leh bitna neitheina di’a panlatu khat hi zing diing, Unaute aw, lung kituah a umkhawm khu nuom hina meizen e!

Khupsitna: Lemna, muonna leh bitna um theina di’n michin tung ah kinga a, mikhat in muonna umna di’a thuneina a unpi’a apuo hisam lou ahi. Nang-le-ke’n zong mawpuohna lienpi kinei hi. I gam sungah, thau tawi leh thau tawite’n kilemna anei uh a ngai a, atawi loute’n zong atawite panpi theina lampi nempi aum hi. Tangval thau tawi chiet chiet koi e, ikichi laisie’n I gam sung ah muonna-le-bitna um theilou ding ahiman in, khat thau tawi in zong atawi dangte kaaplum thei ahiman in, ki theisiemna toh Zogam zuun angaita hi. Amasa in thautawite kituoh thei phot phot uh leh alampi hing um nava chi’ng. Tuoleh adang khat ah, Thau tawi apat a ipatta ngal unlah, vut chi’a vakoikhiet paidan lah umlou diing ahiman in, i nam-le-gam adi’a silpha sepna lam a zangin, khat leh khat kikaaplupna’n zahda thei chiet lei damna hizaw ding hi. Ka thau tawi in ka nam-legam adi’n silhoi khattei bawl hen chi’n hanchiem lei aw, "ZO SUON" I gam hing pallun ding hi.

No comments:

Post a Comment