Sunday, July 29, 2007

Tulai Lamka - II

By Lealyan Thomte Denmark

Lamka a kar khat vel ka om nungin, ka suung ten nitak ann ne ding in hon chial uh hi. Kum tampi kimu nawnlou kahih chiangun leh, kei kia a va ziin kahihmanin, ann ne khin pah le ung le, gen leh sak di bang tamkha di in, zan daak 6 nung a 'autorickshaw' omnawn manglou ahih chiah, tulai a Lamka te cycle thak Kinetic Honda Activa in ka lawmpa tawh kava hawh uh hi. Kum 13 kahih apan motorcycle, scooter leh 15 apan car, jeep, van bang ana heek panta himahleng - ka theih leh siamna teng muangzou nawnlou in, a nung ah ka tu hi.

Ka suung ten ann nekhawm dia ahon chialjiak lel ua, kava 'impress' nadi san le ka theih khol louh jiakin, T-Shirt leh Pyjama(secondhand) tawh ka kuan hi. Khenkhatte hile jaw 'foreign'apan chi in suit leh ngawng-awh tawh kuan kha ding uh hi. Kenchu, a khomii huaizaw ale ka theih manin leh- kua hiam chihdan leh 'When in Lamka - dress in Secondhand' chih dandeuh in. Ann nekhin leh zan daak 8 ahon pelh inchu, ka lawmpa'n pai a hon rawt a. Gendi leh kikup di tampi nidang adia siit in, innlam kahon manawh uh hi. Vuah a phiin a, 'electric' pailouh zan ahi geet hi.

Inn kong ka tun un ka Gate uh, 'by-product of 1997' ichidiam - kha ana kikalh ta ngei a. Kei a nung a tu in ka va hong di chi a ka kum khiak leh, ka Pyjama ten bul lam in, Activa kha ngiik kha zek adiam, ki awk kha in , lamlian ah lu lam khoh in kaki puuk hi. Ka ann nek ma ua, OC (Officer's Choice- higeet) peg 2/3 ka thun in kigolhna tamlou neikha maithei ding hi. Ka dek kitat kha in, sii a hong pawt chiang, Lamka damdawiin ah a kehna kava khui sak uh hi.

A zingchianga damdawiin a, a tuamna 'dressing' kheng dia hoh di leh 'anti-biotics' bang bang hiam mahni aki leidia hon gelh sak zawh un, innlam a zan mah in ka kiik nawn uh hi. Maruti Van lui sim bim bem in. Zingkar leh Lamka te ann nek zawh hun un, ka sanggam nu Nurse zirlel tawh ka Activa tou nawn ua. A Nurse zil pih te 'practical training' dan in damdawiin in ah duty tampi ana om uh hi. Hilele, a Head Nurse zingkaar 10:30 a ana tun nai louh jiakin, ngaak di in ahon chial uh hi. Minute 10 ka ngak zawh un, ka naunu kiangah, Head Nurse nu kua hiam chih va dong in kachi a.

Zumhuai sim lah zahtaak huaitak in, a Head Nurse nu kha ka suung te ana hi a. A kin a kin in, a innlam ka manawh ngal uh hi. Inn ah ana omngei a. Kei le hehsim lah kisum deuh in, 'Ka lu kahih liam kha a, damdawii in a 'dressing' dia ka hawh uh leh nang omlou a hithei lou ahi ahon chi ua, nahong kisa thei diam?' kachi hi. Bangchi a ki hih liam kha etc.etc. kakikup nung un, ..'ka BP (tutung chu Blood Pressure tak tak hita) a sang a, tuni achu office kai tum lou kahi' ahon chi a.'Va hawh nawn unla, hong kailou di kahi chih ana hilh un' a hon chi hi.

Mak thei ngei!

Ka kiik tou ua. Pindan khat ah ka lu a 'bandage' tuamna lakhe dingin tutna khat ah hon tusak uhi. Putek simta khat, nunghak (gindan) khat leh tangval nih a om ua. Damdawii inn a nasem ten puann aak ngou khong aa sek uh kasak leh, hiaite chu, anaupang kialou un, kholak kithuap na pangai in a kithuam ua - 'Muster-roll' ahih keh 'ad-hoc' a nasem dia ka gin kialou, 'nursing leh medical' lam a siamna a neih uh kha ka gingta thei nawn kei hi. A pindan sung ah nahzial zaw tep zen kei mahle uh, Raja zaw muam mahmah unteh.

Pawlsawm bangzah vei a zawh louh jiaka - huai mun a sem hidia gintak huai tangval khat in, 'forcept' ah patzaam tep in damdawi khat ahon nuh a. 'Anti-septic solution' ahihkeh 'Spirit' chi a itheih mai uh hi di in ka ging ta. Hilele a 'spirit' gim him him di ka naak luut kha thei kei hi. Hitaang hetlou kahih man in. Tui tawh a pawlh uh ahih inchu, tuikhuk tui hilou a Bungmual a tanky akipan tui bek ahih ka lamen hi. A tuam na lui phelh khin, leh a 'dam-daa' a hon nuh khit in - 'Koi, na 'bandage' hon la awh le'..a hon chi hi. WHAT!!!

'Bandage?? Bang bandage eita??, chi in kakikou phial hi. Pindan sung a om ka naunu'n, ka mai san pempuam mu adiam..' I maw ULyan, bandage ei a kitawi ngai ahi - ka va leidi aw' chi in kongkhak a manawh hi. Ka aw a bawhzui in, 'Ana khol dih, bangzah mandi a? Bangzah ngai di a' chi in sum Rs.50 ka pia hi. 'Bandage roll' bangzah hiam tawh hong kiik in ka 'dressing' ua. Ni 4 nung a North Delhi a Hospital khat a CMO ngei ka dressing sak nawn leh, Lamka damdawiin, 'casualty dept' aate khuii na a hoihlouh jiakin, a na septic zawmah in - ni 6 nek di 'anti-biotic' hon chawh nawn a. Hilele Lamka tawh kibang louin, huai Hospital ah athawn in hon pia uh hi.

Ka pa Doctor ana hi, Lamka damdawiin a kum tampi ana sem ana hihjiak leh, inn leh mun dangdang a, a damlou etna tampi a va zuii leh mukha ka hih jiak in - natna zual/niteng natna - hitaang, khosik, luna, sungkhawh, khuh leh kikap kialou IV piak dan leh niteng zatdi damdawii hi tamtak kana theikha sam hi. Natna thupi zaw deuh leh sihpih theih te thu bangle tampi kathei hi. Khatvei Delhi a ka omlai un, ka lawmpa sanggampa a hong damlou guih a, Private Hospital a a puakluut un ka va zui kha a. A Private hospital neitu pa tawh , bang natna neihiam, bang ziak hiam et..etc.. khong ka kikup uhleh 'Doctor na hi hia'? ahon chi a - 'Hilou, Doctor tapa kahi' kachi hi. Ka chin leh thei chihna omlou. Damlou etkawl didan hichi zaw deuh leh chi a theih leh muhdan ana neikha hizawding kahi. Hehpihna. Iitna chihte bang.

Lamka damdawiin a ka va thil tuah zual - kei mimal adin lungkiatna khat om mah leh. Khasiat na ka nei kei hi. Ka Pa, a sih leh vuui ni programme a , huai hun a Lamka CMO in ka sungte leh ka innkuanpihte adia, nat leh damlouhna - neih leh thuak ni a, Lamka a Doctor leh a Hospital ngei te hon panpih di leh enkawl dia mansa ahih dan uh a hon thuchiam - tu a CD a recording- hoihtak a ka neih bang kha ka enkiik a. Thu gen zaw kisiam thei mahmah hi in ka thei a. A gentu pa tak bel ka mawhsa thei nawn kei hi. Mi mangbat lungkham ni a 'PC'(politically correct) a thu gen di mah le ahi. Hai lua kichi utlou kahih manin, 'special treatment' le ka lamen bawk kei uh. Hilele, tagaah, genthei, niteng nek tawm di zawng - bandage mandi neilou te, leh a Nu/Pa te uh Doctor/Nurse ana hikha loute thil tuah di ka ngaihtuah chiangin - khituii bang pawt thei mawk hi.

Tua Lamka a ka omlai in, Delhi a hihdi poimoh ka neih jiaka - ni 5/6 vel taam dia ka zin a ngaih ma in, ka maakpa pa khat uh inn ´ah kava lenglaa a. Ni 2/3 ma a, a inn ua damtak a vaki houlim kha, ka zinkhiak dek nma deuh in, Lamka damdawiin a puaklut a om ahi chih kathei ua. Ka zinkhiak ma un ka va veh nawn uh hi. Va kikhou leh kikum di hilouin. Damlou veh ding in. Lamka damdawiin, casualty dept. apan tum/mal lam a, khatvei lai 50 bed section a bawlthak na uh( lui ta) sawngkhatna ah ana lum a. A step ka kaitouh ua, a kim a kiang ka et leh, damdawiin hilou in TV khong a ina muh sek ua ka gin, Beirut a kidou jiaka a inn suksiat a omte bang ka lungsim mitkha in hong kilang hi.

Lupna tung ah, khawphok lou in ana lum a. Nurse leh Doctor ahihkeh Attendant tanpha le muh di a om him him kei uh. A sanggamte numei khat in a khe leh thakham hidite mek in a lupna siik ah a tu a. A Nu , a gei a lupna awng ah, a mittui nul in a kun hi. Tut di hia, din di chihle kathei nawn kei. A damlou pa lupna kiangah, damdawi tui buk nih leh damdawii tang 4 leh 5 a om a. Plastic buk khat a tui dawn di tawh. A koi mun hiam naa sa lua a, ahong tat chiangin, a numei nu'n ..a khut, akhe te a zut zel hi. Sawtlou nung in, damdawii mandia a poimoh khak uhleh chi a sum tamlou pia in, ka nusia uh hi. Delhi ka tun zan un a hon beisan ta chih phone in a hon hilh uh hi.

A tagaah- gentheih jiakua, sih hun lou a si ahi diam? Ahihkeh a natna etkawl theilouh natna hia? Bangteng hileh khophawk lou a damlou(patient) damdawii in a a omleh, a enkawldia i seh Doctor, Nurse ten khatvei bek le, minute 30 vaal nuam lou deuh a ka din leh tut nung ua hong veh a, hong kan louh tel uh hi mak kasa hi. Minister tapa hiam ahihkeh mi hausa sung te hiam hileh a ngaihsak tu om zaw deuh dia gintak na bang hon piangsak mawk a. Himahleh, Minister tapa, mi hausa sungkuante hileh, Lamka damdawiin a ki enkawl lou peuhmah ding uh hi.

Hichi bang thilte i miit a iva muh ngei chiangin - Bible a ina sim khak chiat dia ka ging - 'Happy are those who mourn, for they will be comforted' chi a khamuanna, a nutsiat ten a neih nadi ua i thuumpih theih kaán leh lamet sak chihlou - gendi aw suak theilou hi.

Source: zogam.com

No comments:

Post a Comment