Thursday, February 28, 2008

Sepna ah kipiakzoh poimoh

Lamka Post Editorial February 28, 2009

India’ constitution in ‘dignity of labour’ a pibawl mahmah a, himahleh ei lak ah khut nasep toh kisai in kizumpihna lian mahmah bang hi. ‘Bang sem e?’ chih dotna a om chiang in a tangpi in ‘bang le hih khol khang?’ chih dawnna tam mahmah hi. Sepna chih thumal i gen chiang un a tangpi in sorkar nuai a sepna i gen uhi. Huai kawmkal ah, sepna hoihtak leh kha loh tampi san kua peuh i ut chiat ua, hoihlou hinapi in, sepna hoih i deih un sepna niam leh neu chih piangsak bang hi. Mimal in banghiam sum-le-pai muh theihna dia sep-le-bawl i neihte uh leng ‘sepna’ ahihlam mangngilh hialta houh i hi ding uam chih theih khop in i omta uhi. Mi’n bang i sem zel a chih a hon dot chiang ua leng mimal ‘sepna’ lianlou gen ding zakta in bangmah semlou hih bang leng telzaw i bang uhi. Huai omdantak tuh, bangmah hihlou hih a zumhuai lam phawklou i hi uh chihna ahi. Bible in nasemloute’n nek leng a neklouh ding uh chi khop a nasep a pibawllai a eite’n bangmah hihlou hih i telzawk uh hi gingtu kichite a dia zuau genna mai hilou in sihtheihna thu genkhiakna ahi hi. A ziak bel, semloute’n a nekkei ua leh a maban ding uh bel gilkial a sih ding ahi.

Bible gen tangtung teitei ahihdan lah pom vek tangpi i hihman un, Hehpihna hun a ding i hih lam uh thei kawmkawm in, semlou kichi ngal a nek lah ngawl tuanlou i hihman un bang hiam bek zaw sem chiat bel hiding i hi uh chih ngamhuai hi. Rickshaw hek hiam, khedap bawl hiam ahihkeileh, ‘sepna’ niam deuh a i koihte uh a tangpi in khosakna niam deuhte’n nekzonna dia a zat uh ahi chih bel thudik ahi. Amau leng sepna toh kisai dotna a muh chiang un kiniamkhiaktak in a dawng tangpi ua, bangmah semloute toh teh a nak zumhuailou lua, nak zahtakhuailou lua ahihlam a phawklouh man uh ahi. Hiai bang ngaihdan i neih mawk uh bangziak hiding hiam chih i kidot chiang in a ziak ding chiangtak gen theih omkei mahleh, khotang a mi tamtak, a seplam uh kuaman a theihlouh kal ua ginom leh kuhkaltak a nna ana semte khong i makhelh nakkhem ziak uh ahi diam chih theih hi. Huai in ngaihdan diklou, ‘mi’n semlou a, khuak zang a sum a muhtheih lai ua en kho-ul kaizen a nek i zon pen zumhuai ahi’ chih piangsak ahi diam?

Lehkhasiam, BA vual Lamka zang a tam mahmah a, himahleh, sorkar nuai a sepna muzou tawm mahmah hi. Huai te’n khut nasep pen niamkoih deuh kha a bangmah hihlou hih telzaw kha houh ihi ding uam chih ngaihdan omthei hi. Khaloh tampi muhtheihna ding sepna bel nekzonna leh kingakna taktak ching ahihman in hoih mahmah hi. Himahleh, nekzonna leh kingakna taktak chingkei mahleh, nna khat peuhpeuh hitaleh, a neulua hiam ahihkeileh a niamlua chih omlou hi. Etsakna di’n, inn nung a annkam huan bawl lel bang leng nekzonna ching hial kei mahleh, sepna khat ahi. Hiai annkam huan apat meh ding hong piang a, huaite i zuaklouh tawp a leng mehman a sum i sen hong ngailou hi. Huai omdantak bel, i khut ah sum hong lutkei mahleh sum bawl bel hi veve i hi.

Gam khat hauhsakdan leh gam khat apat sum piang tuatte’n a buaipih hial khat uh leng ahinamah a, inn-nupi (nungak leng hithei) khat in a sep-le-bawl ziak in kum khat in a khut ah sum cheng khat lel leng mukei mahleh, inn-nna a sepkhiakte ziak a nitha piak ding hileh, kum khat in bel a sum a tuat in tam mahmah ding hi. A tamna ding diak bel, inn-nupi nna i chih sepna dangte dan a kholni neilou ahih banah, ni khat a dakkal 8 sung sep hun kibikhiah pen zuih hitheilou a, ni khat a a poimoh leh dakkal 24 phialphial bang a sep ton uh om hi. Huai banah, voluntary pension scheme gentaklouh, pension chihte himhim omlou a, ‘7 days a week, 365 days a year’ a sep ahi. Huai ziak mah in inn-nupi kichi bang leng ana changkang masa Sapte ngial in sepna taktak dan in koih ua, a ngaihsang mahmahte lak ua khat ahi.

Nu-le-pa’ sum zang a om nilouh pen hingallou deuh hiveh aw chih apat kalsuan a, Lamka phaizang a, a diak a tuailai bangmah hihlou kichite’n bangmah hihlouh a zumhuai dan i theih thak uh poimoh mahmah hi. Sep-le-bawl niam leh nei a i koihte uh sem hih a zumhuai sang a bangmah hihlou leh semlou hih a zumhuai lam phawk in kisingsa leng deihhuai mahmah hi.

No comments:

Post a Comment